ئاخیه
گوڵمێخ، سنگی ئاسنی ئاڵقهدار یان سنگی ئهستووری دارین که بۆ دابهستن و ههڵدانی چادر و رهشماڵ و هیدیکه بهکار دێ.
دێسەم
دەیسەم، نێوی یەکێ لە دەسەڵاتدارانی کۆنی کورد بووە لە سەردەمی ساسانییەکاندا، کە بە (دێسەمی شێر) بەنێوبانگ بووە و لە هێرشی عەرەب بۆ سەر کوردستان کوژراوە.
ڕاڤۆت
1. لە چاوگی راڤۆتان وەرگیراوە: راتەکا؛ 2. رۆییشتەناو؛ 3. پەلاماری دا.
کاڵێ
1. کاڵوکرچ؛ 2. لە کوردستان ئەم نێوە بۆ کچ و بۆ کوڕیش بەکار دەبرێ، لە بنەڕەتدا بەو کەسەی دەگوترێ کاڵێ، کە ڕەنگی قژ و سەروچاوی کاڵ یان زەرد بێ؛ 3. هەوای قەتارێکی لادیواری ناوچەی سنەیە.
کارین
چاوگی وشەی (شییان) بە واتای توانینە و وشەیێکی کرمانجییە، واتە: توانین، وەکوو (نکارم هەڕم: ناتوانم بڕۆم).
ئاڵا
بهیداخ، پهرچهم.
سێوە
نازنێوی گۆرانیبێژی نەمری کوردی دیان (مەسیحی)، (سێوە)یە کە خەڵکی شاری کۆیە بووە لە کوردستانی باشوور کە قەتارەکانی لە رەسەنترین رەگەزەکانی مۆسیقای کوردین.
تاوێرە
1. تاوێر، تاڤێر بە هەموو مانایەک، تمتمان، زەوی رەقەن؛ 2. گوندێکە لەڵای سەرکەن و دەرەشیش لە ناوچەی هەڵەبجە.
ئارگۆن
سوور و گەش لە رەنگی ئاگر.
سپیندا
1. جۆرێک گیایە لە لچ رۆباران دەڕوێ و گوڵی بچووک و زەرد دەکاتەوە؛ 3. چیایەکە لە ناوچەی برادۆست لە رۆژهەڵاتی کوردستان.