کەیلان

نموونەی جوانیی، میناکی شەنگ و شەپاڵیی، نموونەی لەشڕێکوپێکیی، وەکوو: (کچی چی؟ کەیلان جووانی!)

زاخۆ

شارێکە لە بادینان لە کوردستانی باشوور.

پیرمام

نێوی شارۆچکەیەکی سەر بە پارێزگای هەولێرە.

کاریکا

1. ئازا و گورجوگۆڵ، 2. کارا و کارتێکەر.

ئەرژەنگ

ئەردەنگ، ئەرجەنگ، نێوی کۆپەڕەکەی مانیی پەیامبەری کوردە کە هەموو جۆرە نەخش و نیگارێکی تێدا هەبووە و بەو بۆنەوە بانگەشەی پەیامبەریی کردووە، هەرشتێکیش کە خاوەنی نەخش و نیگاری جووان بووبێ بەم کۆپەڕەیان وێنواندووە؛ دەڵێن مانیی لەم کۆپەڕەدا بۆ نیشاندانی بیروباوەڕی خۆی لەمەڕ رەوتی خولقاندن و گەردوون، وێنە و نیگارگەلێکی کێشاوە کە تێگەییشتنی ئەو بۆ لایەنگرەکانی هاسان بێ. ئەرژەنگ لە (شانامەی فردۆسی)دا نێوی دێوێک لە سەردارانی دێوی سپی و نێوی پاڵەوانێکی توورانیی بووە.

خۆران

1. خواردن؛ 2. گوندێکی کوردستانە.

شانیک

1. شانەک، شانی، نیشانە، بەڵگه؛ 2. شادە، شایەت، ‌شاهید، ئاگادار لە رووداو؛ بۆ نموونە: شانیکت کێیە بۆ ئەو کارە؟ واتە: شایەتت کێیە بۆ ئەو رووداوە.

کاکۆ

کەکۆ، 1. وشەی دواندنی براگەورە، کاکە؛ 2. وشەی رێز بۆ پیاوان لە زاراوەی کرمانجیدا؛ 3. برای دایک، خاڵۆ؛ 4. تیرەیەکی کوردن لە نێوان سنە و کولیاییدا دەژین. وا وێنا دەکرێ کە ئەم تیرەیە پاشماوەی تیرەی (کاسۆیی) یەکان بن، واتا کاسۆی ئاکاد؛ 5. نێوی پاڵەوانێکی دۆستی کاوەی ئاسنگەر بووە.

ئارارات

1. گڕی لە دوای گڕ، هەڵقوڵینی پۆلووی ئاگر. 2. گەورە و پیرۆز. ئارارات، زنجیرەیەک چیایە لە باکووری کوردستان کە بەشێکی کەوتۆتە نێوان سنوورەکانی نێوان باکوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئەرمەنستان، بەرزترین لووتکەی 5165 میترە؛ (ئارارات) یان کێوی نۆح کە تورکەکان پێی دەڵێن: ئاغریداغ و ئەرمەنییەکان پێی دەڵێن مازیک، هەر هەمان چیای (ئاگری)یە کە نێوێکی کوردییە و زاراوەی عەربی کردوویەتی بە (عقرە!!) و لە بنەڕەتدا (ئارئارات) بووه کە‌ دوایی بووە بە ئارارات.‌ بۆ روونکردنەوە، وەک لە تەوراتدا هاتووە، کەشتییەکەی نۆح بە سەر ئەم کێوەوە نیشتۆتەوە‌ بەڵام راستەکەی ئەوەیە کە کەشتییەکەی نۆح، بە سەر کێوی (جوودی)یەوە نیشتۆتەوە، کە لە بنەڕەتدا (گۆتی)یە و عەرەب ئەم نێوەی کردووە بە جوودی. کێوی (جوودی یان گۆتی)یش، لە زنجیرەکێوەکانی ئارارات یان ئاگرییە، کە دەڕوانێ بە سەر شاری (زاخۆ) لە باشووری کوردستان و شاری (سلۆپی)، لە باکووری کوردستان . بڕوانە وشەی ئار.

ئۆرزان

جۆرێک هه‌ڵپه‌ڕکێ.