وەنەوشە

گوڵێکە لە باخان دەڕوێ، ڕەنگی شینی زۆر کاڵی نزیک بە دیمەن (پەمەیی)یە، لەبەرئەوە بە ڕەنگەکەی دەگوترێ: وەنەوشەیی.

قەڵخان

1. قەڵغان، سپەر، سپێر؛ 2. دڕووەکەنگری وشکەوەبوو.

سەرکان

نێوی هۆزێکە لە کوردستان.

هۆنە

1. هۆنراو، پرچی هۆندراو؛ 2. موورووی هۆندراو؛ 3. نیشانە، ئاکار، نیشانەی باشیی؛ 4. داوەرینی فرمێسک بە شوێن یەکا؛ 5. ئەو جۆرەن؛ 6. گریانی هێور؛ 7. لوورەی گێژاو؛ 8. هەڵبەست، هۆنراوە؛ 9. نەسیم، شنە.

پیرۆزە

1. پیرۆزبایی گوتن؛ 2. بەردێکی رەنگشینی بەنرخە؛ 3. باڵدارێکی (ئەفسانەیی)یە.

خێوانە

به‌رکوت، گه‌نمێ که‌ به‌ر له‌ هه‌ڕه‌تێ دروێنه‌ ده‌یدروون و گێره‌ ده‌کرێ بۆ خواردن.

تەبار

1. بارست، دێرانه؛ 2. کۆمەڵێک دار لە ریزێکدا پێکەوە‌، وەکوو ئەو تەبارە باش روواوە.

شەوار

تەنگی نوێژی شەوان.

هاڤی

نامۆ، غەوارە، نەشناس.

مەشان

نێوی یەکەم ژنێکە کە لە بەشی 2ی لاپەرەی 44ی یەشتەکانی زەڕدەشتدا نێوی هاتووه: ئەهوورا، یەکەم مرۆڤی ئافڕاند کە نێوی کەیۆمەرس بوو، ئەو ماوەی سی ساڵ بە تەنیا لە چیاکان ژیانی تێپەڕ کرد، لە کاتی مردندا لە پشتی ئەو تۆوێک هاتە دەر، کە بە هۆی گزنگی هەتاو پاڵاوترا و لە ناو خاکدا پاراسترا، دوای چل ساڵ لەو تۆوە گیایەک بە شێوەی دوو ڕێواسی لێکهاڵاو لە مانگی مێر و ڕۆژی مێر (کاتی جێژنی مێرەگان) لە زەوی سەری هەڵدا و لەپاشان لە شێوەی گیایی هاتنەدەر و شێوەی مرۆڤیان بە خۆوە گرت کە لە باڵا و ڕوخساردا مینای یەک بوون، یەکیان نێر بە نێوی مەشیە و ئەوی تریان مێ بە نێوی مەشیانە کە دوای پەنجا ساڵ ئەو دووانە پێکەوە زەماوەندیان کرد. دواقی نۆ مانگان جووتێک نێر و می لەوان بوون کە لەم جووتەش حەوت و کوڕ و کج پەیدا بوون، کە نێوی یەکەم کچیان نرا (مەشان).