ڕۆنیاس

رووناس، روویناس، گینۆ: زەرتک، گیازەرتک؛ جۆرێک گیایە کە گەلأی نووکتیژ و گوڵی بچووکی زەرد دەکا و دوو میتر بەرز دەبێ، لە ریشەی گیای رۆنیاس بۆ رەنگکردنی بەن و خوری رێسراو کەڵک وەردەگرن و رەنگی سوورە.

ڕەوگە

وڵاتی دووهەمی دوای پەڕیوەیی یان ئاوارەیی.

شاریک

جۆرێک کڵاودەسماڵ بووە کە ژنان لە کۆندا بەستوویانەتەوە‌.

بەرامسین

نێوی هۆزێکی کورد بووە لە ناوچەی عەمارە لە باشووری کوردستان. ئەوەش نێوی هەندێ لەو هۆز و بنەماڵە کوردانەی کە لە درێژەی مێژووی باشووری کوردستاندا لەناو چوون و نەماون: (بادین، بەیرەم، پیرمان، جەمێش، جوودی، جەویر، چیان، چەتان، شاهین، زرکان، کەوار).

داژدار

1. پشتیوان؛ 2. لاگر، پارێزەر؛ 3. پاسەوانی قەڵا.

زریاب

1. ئاوی زێڕ؛ 2. ئاوی پاک و خاوێن؛ 3. مۆسیقازانێکی کورد بووە خەڵکی شارۆچکەی (باشیک) ی لای نەینەوای کۆن یان (مووسڵ)ی ئێستا و لەسەردەمی عەباسییەکاندا ژیاوە، زریاب ساڵی 825 ی زایینی عەباسییەکانی بە جێهێشتووە و چۆتە ئەندەلووس و عەبدولرەحمان کوڕی ئەلحەکیم (206 تا 238) کردوویەتی بە هاونشینی خۆی و دیاریی و پێشکەشیی زۆری پێ رەوا دیوە؛ زریاب شاگردی ئیسحاقی کوڕی برایمی مووسڵی بووە کە ئەوانەش هەر کورد و خەڵکی باشیک و مۆسیقاری زەبەردەس بوونە؛ زریاب ژەنیاری عوود بووە و سیمی پێنجەمی عوود ئەو بەو سازەی زیاد کردووە؛ مۆسیقای فلامینکۆ کە بنەماکەی کوردییە، لە شوێنەوارە نەمرەکانی زریابە و لە سپانیاش زریاب هەر بە کورد ناسراوە.

هەرین

ئەشتێرە، هەسارە.

سۆرنگ

رۆنیاس، رەگی گیایەکە بەن و خامی پێ سوور دەکەن. بڕوانە رۆنیاس لە بەشی کچان.

پلوورە

1. پلوور، بلوور، لوولە؛ 2. خەڵێف، خەڵەف، جێگەهەنگی لەدارهەڵکۆڵدراو؛ 3. گوندێکە لە دۆژ سوورەبان و وسێوەڕ لە ناوچەی سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان .

یاسەمەن

یاسەمین، درەختێکی گەڵاوردی بچکۆلەیە کە گوڵی سپی و بۆنخۆش دەگرێ، لە داری یاسەمەن، دار جگەرە درووست دەکرێ.