سەرخاڵ

خاڵی سەر گۆنا، خاڵی جوان و خڕ.

هەمینیا

نێوی شارۆچکەیەک بووە لە ناوچەی کوردنشینی نەعمانییە لە باشووری کوردستان، کە بە دەستی حکوومەتی بەعس کرا بە عەرەبنشین. ئەمەش نێوی هەندێ لەو گوندانەی کە لەو ناوچەیە و ناوچەکانی دیکەی فەیلینشینی باشووری کوردستان‌ هەموویان لە کورد چۆڵ کران: دەفاس، جاسب، کۆرسەنگ، کەشاری، هۆرە، قەرەتەپە، بەگشیە، دێرمان، چلاوە، سۆدنە، کۆکس، مەرتاج، شالەک، کەسارە، کەشیرۆ، سیلان، کەوام، شەتیوەر، ناریجە، ئاگرۆزە، شەلاهان، مەزەک و زۆری دیکە.

چلوورە

1. شووشه‌سه‌هۆڵ، سه‌هۆڵێ که‌ به‌ قه‌راخ بان و گوێسه‌بانه‌دا شۆڕ ده‌بێته‌وه‌، شۆڕاوکه‌ی قه‌راخ بان و که‌ڵکه‌پاسار یان ره‌وه‌ز و به‌ردان له‌ چیا که‌ زستان ده‌یبه‌ستێ؛ 2. قه‌ندیل، به‌سته‌نی، دۆڵدرمه‌.

دڵژیر

ئینسانی ئاقڵ و به‌ره‌حم.

پالمە

پاڵمە، جۆرێک گیایە لە شکڵی شنگ، بەڵام گەڵاپان.

پاشین

هەرەدوا، دوایین، دواگین.

ئۆخه‌ی

ئای چخۆشه‌، ئای چه‌ندم خۆش ئه‌وێ، ئۆخه‌یش، ئۆخه‌یچ.

ڕەبەت

رەوەت، سیپە، بۆسە.

ئێنێ

گوندێکە لە بن چیای کۆدۆ، لە کوردستانی باشوور.

نارەوەن

ناروەن، دارێکە لە ڕەتەوەی گەزنە (گەسگەسک)، لقوپۆپ جووان و قەدڕەش، کە زۆر بتەوە و گەڵاکانیشی دگانەدارە و پڕن، بەر لەوەی گەڵاکانی بپشکوێ، گوڵ دەردەکا، بەڵام بەر نادا.