زۆر

زۆرۆ، ئیبنو خەلەکان کە کورد بووە و لە بنەڕەتا خەڵکی هەولێر بووە، دەڵێ: زۆر نێوی کوڕی ئەژدەهاک بووە و بنەڕەتی (شارەزوور) لە کوردستان ئەو دایناوە؛ حەمدوڵڵا مستەوفیش دەڵێ: نێوی شارەوزوور لەبەر ئەوە بووە کە دەسەڵاتدارانی ئەوێ زۆردار و شەڕکەر بوونە. لە ڕۆژئاوای کوردستان کە قەراخ سنووری خاکی عەرەب و کورد دەگرێتەوە، شارێک هەیە کە نێوی (دێرەزوور)ه لە کۆندا سریانی و کوردی لێ ژیاوە‌، بەڵام دواتر لەلایەن حکوومەتی (بعث)ی سووریەوە، عەرەبیان تێدا بیشتەجێ کردووە.‌ لەوە دەچێ کە ئەو شارەش هەر (زۆر) ئاوەدانی کردبێتەوە، چونکە ئەو سریانی و ئاسوورییگەلەی کە لە کوردستان ژیاون و کلیسایان هەبووە، کوردەکان بە کلیساکانی ئاسوورییەکانیان گوتووە: دێر! کە وشەیەکیب ئاوێستایی مادییە و لە کوردیی و فارسیشدا وشەیێکە هاوبەش. ئەگەر نێوی کوڕی ئەژدەهاکیش زۆر یا زوور بووبێ، (دێرە زوور) واتە: کلیسای زوور. وەک چۆن دەگوترێ شارەزوور، واتە شارێک کە زۆر یا زوور ئاوەدانی کردبێتەوە.

دڵسۆژ

ناوێکی کرمانجییە، بڕوانە دڵسۆز

نازلی

لە دوو وشەی هاوبەشی کوردیی فارسیی (ناز) و پاشگری تورکی (لی) پێکهاتووە، کە واتای ناز دیارە و پاشگری (لی) ش واتای بەستنەوە و گرێدان دەدا، واتە ئەهلی ناز، وەکوو: دیاربەکرلی، واتە: خەڵکی دیاربەکر و نازلیش واتە: نازدار و نازەنین؛ نازلی سەربەندی گۆرانییەکی کوردییە.

زەهاو

1. شوێنی ئاوەزێ، زنە، زق؛ 2. شارۆچکەیەکی کوردنشینە لەلای کرماشان لە رۆژهەڵاتی کوردستان .

کاسۆ

1. کاشۆ، کاسی، کاسای، نێوی تیرەیەکی کۆنی کوردی دوای گۆتییەکان بووە کە لە ناوچەی کرماشاندا فەرمانڕەواییان کردووە؛ 2. داری سەرخواری تۆپانقار یان گۆبازی.

فەرکان

1. روونووسی، لە رووی شتێک نووسینەوە؛ 2. دەستوور، فەرمان.

قەندیل

شووشەسەهۆڵ، چلوورەبەفر؛ 2. چرادان، چرائاوێز، چرای بە سرمیچەوە داڵۆسکەکراو؛ 3. سەربەندی گۆرانییی کوردییە.

چەمچەماڵ

1. چەمی بەرانبەر ماڵان، چەمێک کە بەناو گوند و شاردا بڕوا؛ 2. شارۆچکەیەکە لە نێوان سلێمانی و کەرکووک؛ 3. ناوچەیەکە لە هەریمی کرماشان. ئەم نێوە لە گاتاکانی زەڕدەشتدا و لە داستانی (رۆسەم و زۆراو) دا هاتووە.

زاتۆرە

تۆرەمە، نەوە و نەبیرە.

سازاو

1. ئاوی سازگار؛ 2. کانیێکە لە ناوچەی گاوەرۆ.