دێسەم

دەیسەم، نێوی یەکێ لە دەسەڵاتدارانی کۆنی کورد بووە لە سەردەمی ساسانییەکاندا، کە بە (دێسەمی شێر) بەنێوبانگ بووە و لە هێرشی عەرەب بۆ سەر کوردستان کوژراوە.

شامار

1. زەها، ئەژدیها، ئەژدەهاک، حەزیا؛ 2. تیرەیەکن کە دانیشتووی شارەکانی (خانەقین و سنە)ن لە کوردستان.

زەری

1. زەڕی، جۆرێک پارچەی زەردی ریشاڵریشاڵە؛ 2. جووانی سپیپێستی ئاماڵزەرد؛ 3. سەربەندی گۆرانییەکی کوردییە بە زاراوەی کرمانجی.

ماوەرد

گوڵی گوڵاو، گوڵی موحەممەدیی.

شەرۆ

خاوەن ئابڕوو، نازنێوی باڵابانژەنی کوردی خەڵکی گورجستان که نێوی (شەریف)ە.

زەنگیانە

مووروویەکی وردی رەنگاوڕەنگە.

دڵنەواز

دڵنه‌وا، که‌سێ که‌ دڵدانه‌وه‌ و دڵنه‌وایی که‌سێکی دیکه‌ بداته‌وه‌.

چیلەک

1. چه‌په‌ر، ته‌یمان، شووره‌؛ 2. گوندێکه‌ نزیک گوندی چه‌خماخده‌ره‌ له‌ بان لایلاخ له‌ ناوچه‌ی سنه‌له‌ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان.

ڤەرسین

ڤەرسان، راپسکان، راییبوون، تەکان لەخۆدان بۆ دەربازبوون.

ئەستوون

1. ئەستوون، ئەستونگ، ئەستوونەک، کۆڵەکە، ستوون؛ 2. دار یان بەردی درێژ و ئەستوور کە شاوڵی، بە جێگای پایە، وەبەر بانی دەدەن؛ 3. لە گوتەی سەربازیدا بە دەستەیەک لە لەشکر دەگوترێ کە پشت سەر یەک رێ دەکەن.