تاژان

1. لکی باریکی دار، لقی زراوی درەخت؛ 2. تازیانە؛ 3. وێران، خاپوور؛ 4. گوندێکە لەنێوان ئەتابەک و میریۆسف لە لای (بلەکێ) لە ناوچەی بانەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان؛ 5. تاژان دەگەڵ تاڵان دێت؛ (گوند تاڵان و تاژان کرا).

ئارابخا

1. لە دوو وشەی (ئار و ئا‌پخا) پێکهاتووە کە (ئار) واتە: گڕ و (ئاپخا) بە زاراوەی ئاسووری کۆن واتە شار، یان مەڵبەند، کە بە سەر یەکەوە، واتای شاری گڕ دەدا، یان شوێنێ کە نەوتی هەبێ. 2. نێوی شاری کەرکووک بووە لە ساڵی 572 ی زایینی و ئەم نێوە هیچ پێوەندییەکی بە وشەی داتاشراوی (عەرەبخا)وە نییە؛ جیاواز لەوەی کە ئاشوورییەکان لە بەردە نووسراوەکانی خۆیاندا باسیان کردووه، کەرکووک لە سەردەمی ساسانییەکاندا لەبەر بوونی نەفت و گەرمیی ئەو شارە، بە (گەرمکان) بەنێوبانگ بووە و سریانییەکانیش بە (بینکرمان) نێودێریان کردووە. ئەم نێوە دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی پێنجەمی بەر لە زایین. بڕوانە وشەی ئار.

نەورۆز

نەڤرۆز، رۆژی سەری ساڵ، سەرەتای بەهار؛ لەراستیدا وشەی نەورۆز، وشەیەکی فارسییە و کوردیی نییە، چونکە کورد دەڵێ: رۆژ، نەک رۆز! کورد دەڵێ: نوێ، تازە، نەک: نەو! ئەگەر وشەی نەورۆز کوردیی بێ، دەبوو: نوێڕۆژ، یان تازەرۆژ با. داستانی نەورۆز چیرۆکێکی دوور و درێژە و گوتنی جۆربەجۆری لەسەرە. لەوانە مامۆستا هێمن، شاعیری نەمری کورد دەڵێ:

ئاوات

مراز، هیوا، ئارەزوو

بەیرەم

1. بەگرام، بەغرەم، ئەم نێوە لە بنەڕەتدا و لە سەردەمی پێش هاتنی زەڕدەشتدا بەگرەم بووە، بە واتای جەژن، دوایی تورک وەریانگرتووە و بە نێوی خۆیان تۆماریان کردووە؛ وشەکە لە دوو وشەی (بەگ یان بەک و رام) پێکهاتووە و واتای جەژنی ئاگر دەدا؛ 2. واتای دیکەشی هەیە کە دەکاتە: باریە، لۆس، لۆسە، نوێڵ، کە ئاسنێکی گەورە و ئەستوورە بۆ جێبەجێکردنی جەستەی گەورە لە کاردا. بڕوانە بۆکان.

شێنێ

1. شێنە، شەتڵجاڕ؛ 2. گوندێکی سەرسنووری باشووری کوردستانە، کە کەوتۆتە بناری کێوی ناوزەنگ، لە بندەست چیای مامەندە لە باشووری کوردستان.

ڕاڤەر

پاڕانەوە، لاڵانەوە.

مانگڕوو

روومەت وێنەی مانگ.

باسۆ

1. شوێنێ کە با نەیگرێتەوە؛ 2. دەستەوار، داری دەستی پیران، گەرۆ، گواز، گۆچان؛ 3. ئەشکەوتێکی بچووکە لە چیای ئاسانەی ناوچەی مەریوان لە کوردستان.

پەلکەڕێژ

قژێک کە بە پەلکەی ورد هۆنرابێتەوە.