شۆخان

1. کۆی شۆخ، شۆخوشەنگ، جووان و چەلەنگ؛ 2. سپیندار؛ 3. شاخ تێهەڵدان.

ئازێنه

خۆشه‌ویست، دڵسۆز.

گەواڵە

پەڵەی هەور، هەوری گەواڵ گەواڵە.

جاموور

1. ئەم نێوە لە بنەڕەتدا (چەرموو)ە، بە واتای سپی و چەرمگ، بەڵام تورک ئەم نێوەی گۆریوە و کردوویەتی بە جاموور؛ دیارە نە تەنیا ئەم نێوە، بەڵکوو هەزاران نێوی دیکەی کردووە بە تورکی. بۆ وێنە ئەگەریش جاموور بێ، لە بنەڕەتدا (گاموور) بووە، (گا و موور)، واتە جووت و گا و نیر و ئاموور، کە‌ واتای چاندەکار و وەرزێر دەدات، واتە ئەو خەڵکەی کە کاری کشتوکاڵ دەکا؛ بەڵام سوور دەزانم کە جاموور نییە و (چەرموو)ە، بە واتای سپی، چونکە لە کوردستان ئەم نێوە، وەکوو پاشنێویش بە زۆر نێوی دیکەوە لکاوە، بۆ وێنە (کێلەچەرموو) و (کوچک چەرموو) و زۆری دیکە؛ 2. گوندێکە لە باکووری کوردستان، کە لە بنخاکدا دۆزراوەتەوە و 9000 ساڵ لەمەوبەر هەبووە و دوکتۆر رابێرت برایدوود، لە زانکۆی شیکاگۆ، لەسەری لێکۆڵینەوەی کردووە.

قادێ

1. زەوین، خاک؛ 2. گۆڕەپان، مەیدانی کایە.

دەفا

نێوی ژنێکی کوردی ژه‌نیاری ده‌ف بووه‌ له‌ سه‌رده‌می کۆندا؛ ده‌ف سازێکی کۆنه‌ و بۆ سه‌لماندنیشی که‌ سازێکی کۆنی کوردییه‌، له هه‌ڵکۆڵراوه‌کانی ‌ناوچه‌ی ئیلام و کرماشاندا هه‌ندێ په‌یکه‌ری به‌ردین دۆزراونه‌ته‌وه‌ که‌ ژه‌نیاری ده‌ف و چنگ نیشان ده‌دا، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌یه‌ بۆ سه‌لماندنی ئه‌و بانگاشه‌یه‌؛ نێوی (ده‌ف)یش‌ له‌ بنه‌ڕه‌تدا (ده‌پ) بووه‌ و ده‌پیش مانای دار یان ته‌خته‌ی که‌وانه‌یی و بازنه‌یی شکڵ ده‌دا و، وشه‌ی ده‌فیش له‌ سه‌ر نێوی ئه‌م ژنه‌، که‌ (ده‌فا) بووه‌ تاپۆ کراوه‌ و ئه‌م نێوه‌‌ له‌وه‌وه‌ هاتووه‌.

دەمامە

1. دەمامک، لووتهەڵپێچ، پارچەیەکە رەنگاوڕەنگ، بۆ راوی کەو بەکار دەبرێ؛ 2. گوندێکە نزیک گوندی عوسماناوا لە ناوچەی بانە لە رۆژهەڵاتی کوردستان ؛ 3. چیای لە تەمدا ون، چیای سەربەتەم؛ 4. کوێستانێ که بەفری هیچکات نەچێتەوە

ئیرەڤان

یەریڤان، ئێریڤان، پایتەختی وڵاتی ئەرمەنستانە، بەڵام کوردی زۆری لێ دەژی و ئەم نێوەیان لە منداڵی خۆیان ناوە. ئەم نێوە گەییشتۆتە ناو کوردی پارچەکانی دیکەش.

باشان

نێوی کوردیی گوندێک بووە لە باکووری کوردستان کە دەوڵەتی تورک گۆڕیویە و نێوی تورکیی لە جێی داناوە.

ئاریشه

دژوار، سه‌خت، چه‌توون، زه‌حمه‌ت.