شەنگڵە

دوو بەری پێکەوەنووساوی دارێک.

ئەستی

نێوی خوشکی ئەمیرزێندینی بۆتانی و خوشکی (زین)ی قارەمانی ناو داستانی (مەم و زین)ە و گراویی شێخ فەرخە لە بەیتی (شێخ فەرخ و خاتوون ئەستی)دا.

پەروونی

کێوێکە لەسەر سنووری دەستکردی ئێران و ئێراق، لە نێوان دەرەتفێ و چەمی شۆشمێ لە هەورامان لە رۆژهەڵاتی کوردستان

بەشدار

1. خاوەنبەش؛ 2. ئەندامی بنەماڵە؛ 3. سەگ؛ 4. لە کوردستان لە زۆر ناوچەی وەکوو ئالان تا دەگاتە ناوچەی هەولێر و هیدیکە، بە سەگ دەڵێن: (بەشدار)، دیارە حەقیانە چونکە لەو ماڵەدا ئەندامە و ئاگاداری زۆر شتیانە و سەگیش بۆ کورد لە کۆندا زۆر بەنرخ و پاسەوانی ماڵ و باخ و مێگەل و شتی دیکە بووە، بەڵام بە هاتنی ئیسلام بۆ ناو کوردەواری، سەگیان لە پێش چاوی خەڵک بە سپڵۆت** لەقەڵەم داوە، لە کاتێکدا ئێمە لە ئورووپا دەیبینین کە باشترین هاوڕێیە بۆ پیر و بەساڵاچووان و ئەوانەی کە رەبەن یا تەنیان. ........................................................................ وشەی سپڵۆت**، وشەیەکی کۆنە کە لە گاتاکانی زەڕدەشتدا بە مانای سەگ هاتووە نەک پیس، کەچی بە هاتنی ئیسلام، وشەی سپڵۆتیان خراپ لێک داوەتەوە، وەکوو چۆن وشەی ناڕەوای کافریان بە سەر جوولەکە و مەسیح و ناموسوڵماناندا دابڕیوە.

سارەما

تێبەردانی کارژەلە و بەرخ بۆ شیرخواردن، بەیانیان بەر لە دۆشینی دایکەکانیان.

تیگریس

1. تیگر لە ریشەی وشەی تیر یان تیژ وەرگیراوە کە ئەوێسایی یەکەشی دەبێتە: تیرا بە واتای توند و بەلەز؛ 2. تیگر نێوی کۆنی چۆمی (دیجلە) یە. بڕوانە دیجلە.

ئاوتین

1. ئابتین، خاراو، لەکڵ دەرهاتوو؛ 2. نێوی باوکی فەریدوونی دامەزرێنەری پاشایەتی خالدی (کاردۆخی)یەکان بووە.

نارە

1. گۆرانیی هێور و خۆش؛ 2. دەنگی نەرم و بەسۆز.

شوێشە

1. جێگای هەڵخستنی ترێ و شوێنی بەخێوکردنی رەز؛ 2. نێوی گوندێکە کەوتۆتە ئەو دیوی چیای ئارێز، لەسەر رێگای سنە بۆ مەریوان.

ئارباکۆ

1. ئاربەباکۆ، ئاربەبای چکۆڵە؛ 2. نێوی پاڵەوانێکی سەردە‏می مادەکان بووە. بڕوانە وشەی ئار.