ڤارسا

نێوی هەوارێکە لە ناوچەی دەرسیم، لە کوردستانی تورکیە.

ڕوباب

رەباب، جۆرێک ئامێری مۆسیقایە لە شێوەی تار، کە کاسەکەی بچووکترە، روباب دوو تەلی هەیە و بە کەوانە یان ئارشە دەهەڤۆترێ و یەکێ لە کۆنەسازەکانی ئێرانی سەردەمی ساسانییەکانە.

ئازێ

وشه‌ی خۆشه‌ویستی و کورتکراوه‌ی (ئازیز)ه‌.

کورتێ

کورتەباڵا، باڵابچکۆل؛ ئاماژه به ژنی باڵاکورتی جوانکیلە لە گۆرانیدا.

کۆماس

نێوی هۆزێکی کوردە لە نێوان سنە و مەریوان و سەقز، کە پێیان دەگوترێ هۆزی کۆماسی.

ساتیا

کەوتنەدوا، کارێک کە لە جێبەجێکردنی دووریی بگیردرێت. (تازە ساتیا و بێکەڵکە).

پیرمان

نێوی چیایەکە لە ناوچەی ئیلام.

مەرزینگ

نێوی هۆزێکی کوردە لە کوردستان.

کاردۆنیا

کوردۆنیا، یەکەم دەوڵەتی کورد بووە، لە 1714 ی بەر لە زایین؛ لە تیرەی (کاسای، کۆسی، کۆشۆ، گۆتی، گۆسی، گۆسان)؛ یەکێک بوونە لە هۆزە دانیشتووەکانی چیای زاگرۆس، کە چوار هەزار ساڵ زیاترە دانیشتووی ئەوێن و لە پێشدا لە کێوەکانی قەفقاز (قەوقاس) ەوە هاتوونەتە ئەوێ و نیشتەجێ بوونە، بەڵام مێژووی هاتنیان هەتا ئێستا بە دروستی روون نەکراوەتەوە و ئاکادییەکان ئەمانەیان بە کاشۆ نێو بردووە؛ ئەم (کاشۆ)گەلە هەر ئەوانەن کە کۆپەڕی پیرۆز بە (گۆشی یان گۆسی و گۆسان) نێویان دەبات و ئەمانە لە ناوەڕاستی سەدەی هەژدەیەمی بەر لە زایین وڵاتی بابلیان گرت و لە وڵاتی سۆمەر و ئاکاددا حکوومەتێکیان بە نێوی کوردۆنیا، ئان کاردۆنیا دامەزراند.

ئاوەژێ

1 ئاوەزێ، شوێنی زەق و زنە؛ 2. گوندێکە لە نزیک گوندی مەرگە لە باشووری کوردستان .