ڕواندز

رواندژ؛ رواندز لە دوو وشەی لێکدراو واتە (روان) و (دز یان دژ) پێکهاتووە و چەندین مانای هەیە، یەکەم: رووان واتە: چۆمان، چەند چەم و دژیش واتە قەڵا و رواندز یانێ: قەڵای نێوان دوو رۆبار؛ دووهەم: روان: واتە شینبوون و جێگەی ژیان و دزیش واتە قەڵا و رواندز یانێ: قەڵای ژیان؛ سێهەم: روان، واتە: رەوەندی و دزیش واتە دژ و رواندز واتە: جێگا یان شوێنەمێنگەی رەوەندیانی کورد کە لەو کاتەدا گەرمیان و کوێستانیان کردووە و رواندزیان ئاوەدان کردۆتەوە و زستانان لەوێدا ماونەتەوە؛ چوارەم: روان، واتە: ئاوەڵا و لەسەرپشت و دزیش واتە قەڵا و روواندزیش واتە: قەڵای بێ دەرگا و شوورە، چونکە جێگاکەی بەرز و سەخت و لە لێوارەی چۆمدا بووە و پێویستی بە دیوار یان شوورە نەبووە!

هەتاو

خۆر، خۆرەتاو، تاو، ڕۆژیار، خوەرشی.

هاڤل

1. ئاکام؛ 2. ئەنجام؛ 3. بەر و بۆ؛ 4. نەترسان لەکار و ملپێوەنان؛ 5. کۆشش و تە‌قەلا؛ 6. هاریکاریی و یارمەتی.

زەورا

نێوی گوندێک بووە لە ناوچەی کووت لە خوارووی باشوری کوردستان، لە نزیک گوندی کوردنشینی (بەغداد)، کە کوردی فەیلی تێدا ژیاوە، بەلأم کوردەکەیان لێ دەرکردووە و کردوویانە بە عەرەبنشین.

چەکۆ

ئازا و بەجەرگ؛ نێوی یەکێ لە قارەمانەکانی بەیتی (مەم و زین) ە کە یەکەم دەزگیرانی خاتوو زین بووە.

سلۆڤان

نێوی هۆزێکی کوردە لە باکووری کوردستان.

فلوون

گوندێکە لەلای ئامۆکان لە دەشتی حەریر لە ناوچەی شەقڵاوە.

ژاڵانی

چیایەکە لە هەورامانی رۆژهەڵات لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە نزیک چیای تەتە.

پاشین

هەرەدوا، دوایین، دواگین.

تیگریس

1. تیگر لە ریشەی وشەی تیر یان تیژ وەرگیراوە کە ئەوێسایی یەکەشی دەبێتە: تیرا بە واتای توند و بەلەز؛ 2. تیگر نێوی کۆنی چۆمی (دیجلە) یە. بڕوانە دیجلە.