تۆکان

نێوی کوردیی گوندێک بووە لە باکووری کوردستان کە دەوڵەتی تورک گۆڕیویە و نێوی تورکیی لە جێی داناوە.

شەسپەڕ

1. ڕێژنەبارانی توند؛ 2. نێوی گوڵێکە؛ 3. قامکی گەورە.

دەماوەن

1. دەماوەند، کوێستانی لە تەمدا ون، چیای سەربەتەم؛ 2. کوێستانێ که بەفری هیچکات نەچێتەوە؛ 3. دەماوەن نێوی گوندێک بوو لە باشووری کوردستان کە بەعسی وێرانی کرد؛ 3. نێوی بەرزترین کێوی ئێرانە کە لە نێوان تاران و مازندەراندا هەڵکەوتووە؛ 4. نێوی یەکێ لە سەردارەکانی سەردەمی ساسانی بووە؛ 5. نێوی شارێکی کۆن بووە لە مازندەران کە دەڵێن: (ئەژدەهاک) ی پاشای (ماد) لە کێوێکی پەنا ئەو شارەدا بە دەستی فەرەیدوون زیندانی بووە.

ڕادێ

رەواگ دەگرێ، ، عادەت دەکا، لە چاوگی راهاتن وەرگیراوە، وەکوو: وازی لێ بێنە بۆ خۆی رادێ.

دەوەن

1. ئاوداشتە، دێردراو؛ 2. دەڤی، بنی داربەڕوو یان دارمازوو کە بڕیبێتیان و هەڵیدابێتەوە.

خۆشیک

شاخێکه‌ له‌ڵای کێوی به‌مۆ که‌ کانیه‌کی خۆشی لێیه‌ به‌ نێوی (قه‌مان).

پەخشە

کورتکراوەی پەخشان؛ بڵاڤۆک. بڕوانە پەخشان. لە بەشی کچان.

مەڵۆ

1. ئەو گوڵ و چیچک و وەنەوشەیەی کە پڕ بەدەست، یان پڕبەمشت دەیڕنێن و دەیبەستن و چەپکەی دەکەن بۆ دیاری؛ 2. ئالیکی دروێنەکراو، باوەشێ گیای دروێنەکراو، ئەو گیا و کەما و گزرەیەی کە بە داس یان کەرەنتوو لە جاڕ یان یاڵ و کێودا دەیبڕن و مەڵۆ مەڵۆ دایدەنێن و دوایی کۆی دەکەنەوە و دەیکەن بە تایه و لە خەرماندا هۆڵەی دەکەن بۆ زستانی ئاژەڵ‌؛ 3. بەشێ لە سێبەشی گیا و گزرەی دروێنەکراو. مەڵۆ، نێوی کچێکی دووڕەگە‌ لە دانمارک، کە دایکی دانمارکییە و باوکی کوردە.

بالیسان

1. شوێنی بەرز و پڕ لە بژوێن؛ 2. گەورە گوندێکە لە نزیک شاری هەولێر لە کوردستان.

سادا

نێوی هۆزێکی کورده لە باکووری کوردستان.