خۆزگە

خۆزیا، خوه‌زی، شه‌ڵا، کاشکای، بری، بریا، ئاواتخواستن به‌ شتێک.

پەرێز

1. رەبەت، بۆسەی راوچی؛ 2. جێگەی دەخڵی دووراو؛ 3. بە دزەدزە بۆ نەچیرچوون، نیشتنەپارێز بۆ راو.

شەکراو

1. ئاوی شەکر، شیرین وەکوو شەکر؛ 2. گفتولفت شیرین.

بەرهەم

1. بەهرە؛ 2. داهات؛ 3. بەش؛ 4. بەروبۆ.

مانە

1. هەمبانە، هەوانە؛ 2. مانا، واتا؛ 3. بیانوو، پەڵپ، مان، گە‌؛ 4. تێخە، مۆره، نێوان‌؛ 5. نێوی گوندێک و ناوچەیەکە لە هەرێمی خوراسان، کە گوندی مانە لە نێوان ئەرمیان و سەمەلقان هەڵکەوتووە و کوردنشینە و کوردی تیرەی شادلوون و تورکمانیشی لێیە؛ 6. ناوچەی مانەش لە نێوان ڕۆژهەڵات و باکووری بجنوورددا هەڵکەوتووە کە زۆربەی زۆری کوردنشینن.

ڕاوێن

لەسەر شتێک بڕیاردان، لەسەر شتێک ساقبوونەوە.

شەرۆ

خاوەن ئابڕوو، نازنێوی باڵابانژەنی کوردی خەڵکی گورجستان که نێوی (شەریف)ە.

گاتا

ئەم وشەیە چەندین واتای‌ لە زمانی کوردیدا هەیە من تەنیا چەند دانەی دەنووسم: 1. گاس، گات، گاز، کە بە کوردیی واتە: بانگکردن، قاوکردن، چڕین، وەکوو شیلانم بۆ گاز کە؛ 2. جێگای زۆر بەرزی چیا، لووتکە، ترۆپک؛ 3. قەڵشتی شاخی بەردین؛ 4. چڕین بە هەوای خۆشی گۆرانی؛ 5. هۆنراوەکانی زەڕدەشت؛ 6. ئەو گۆرانییە ئایینیگەلەی کە گۆسانەکان چڕیویانن؛ 7. ئەو هۆنراوە بیستبڕگەییانەی کە لە سەردەمی زەڕدەشتدا وەکوو سروود خوێندراون و ئەمڕۆکە شوێنەواریان لە هەموو کوردستان ماوەتەوە! گاتاکان، کۆنترین و پیرۆزترین بەشەکانی ئاڤێستان کە لەناو یەسنادا هەڵگیراون، یان لە ناو یەسنادا ماونەتەوە؛ بە کۆی هەموو گاتاکانیان گوتووە (گاسانیک) و بەو گۆرانیبێژ یان بەیتبێژانەی کە ئەم گاتاگەلەی چڕیوە، گوتراوە: (گۆسان) واتە: بەیتبێژ یان بێژەری گاتاکان! بە پێی لیکۆڵینەوەکانی ئەم دواییانە گاتاکان کوردین، یان بە کوردییەوە نزیکن! نێوی زەڕدەشت لە بنەڕەتدا (زەڕەتا وەشتەرای) یە کە لە دوو وشەی (زەڕەتا) واتە نوور و (وەشتەرای) ش واتە داباری پێکهاتووە و واژەکان کوردین! گاتاکانیش زەڕدەشت و هەندێ لە پەیڕەوانی نووسیویانە کە وشەکان بە وشەگەلی هەورامی و کەڵوڕیی یەوە نزیکن کە ئەوانیش دوو زاراوەی کۆنی زمانی کوردین! ئەم گاتاگەلە ئەگەریش کوردیی نەبن، لانیکەم دەتوانین لە 1000 وشە، زۆرتر لە 600 وشە کوردیی تێدا دەربێنین کە لە زمانی کوردیدا هەن و ماون،

ئاسۆ

1. کەمەن، کەنارەی ئاسمان؛ 2. جێگەی ئاوابوون یان هەڵاتنی مانگ و رۆژ؛ 3. مەودای نێوان ئاسمان و لووتکەی کێوان؛ 4. راست و قیت و تیژ، کە بە ریشەی ئەستوون و ئاست و ئاسک و ئاسۆس و هیدیکەوە نزیکە؛ 5. تارمایی، رەشایی.

چاچان

1. جۆرێک یاریی مندڵانه‌؛ 2. هۆزێکی کوردن له‌ کوردستان؛ 3. سه‌ربه‌ندی گۆرانییه‌کی کوردییه‌ به‌ زاراوه‌ی کرمانجی.