دارۆ

1. وشەیەکی هەورامییە و واتای (هەیە) دەدا، وەکوو: هەرکەسێ کەسێ دارۆ یار نەوڕەسێ دارۆ؛ 2. کورتکراوەی نێوی (دارا) یە.

شاکەژ

کێوی گەورە و مەزن.

ئاڵیشک

ئاڵشک، زوقم، سیخوار، خووسار.

ڕاژینە

نێوێکی ئاسووری یە کە لە بادینان هەیە و سەربەندی گۆرانییەکی کوردییە کە عارف جزیری گوتوویەتی.

شانیک

1. شانەک، شانی، نیشانە، بەڵگه؛ 2. شادە، شایەت، ‌شاهید، ئاگادار لە رووداو؛ بۆ نموونە: شانیکت کێیە بۆ ئەو کارە؟ واتە: شایەتت کێیە بۆ ئەو رووداوە.

گوڵبۆ

1. بۆن وەک گوڵ؛ 2. ژن یان کچی خاوێن و تەڕپۆش.

درەوشە

دره‌وش، بریسکه‌، بریقه‌.

گریڤان

1. گردی پاسەوانان؛ 2. گوندێکە لە ناوچەی دهۆک لە بادینانی کوردستان؛ 3. واتای (ژێرکراسی)ش دەدا.

بژار

1. گیای کەڵە، گیای هەرزە؛ 2. (دان) ی غەریبە لەناو دانەوێڵەدا؛ 3. خۆدۆزین و بەخۆدا گەڕان؛ 4. ژماردن.

دمدم

نێوی قه‌ڵایه‌‌‌که‌ که‌ ساڵی 1609 ی زایینی سازکراوه‌. ئه‌و قه‌ڵایه‌ له‌ سێ فرسه‌خیی شاری ورمێ له‌ ناوچه‌ی ته‌رگه‌وه‌ڕ له‌ (گه‌لی) یان ده‌ڕڕه‌ی قاسملوو له‌سه‌ر دوندی کێوێکی به‌رز به‌ نێوی دمدم له‌ نێوان ورمێ و شنۆ، خراوه‌ته‌وه‌ که‌ یه‌کپارچه‌ به‌ردی درێژووکه‌ و ته‌سکه‌ و وه‌ک پشتی گا هه‌ڵکه‌وتووه‌. له‌ شنۆڕا که‌ ده‌ڕۆی که‌وتۆته‌ لای ده‌ستی راست. قه‌ڵای دمدم به‌ ده‌ستی شاعه‌باسی سه‌فه‌وی گیرا و داغان کرا و پاشان قڕیان خسته‌ ناو ئه‌و کوردانه‌ی که‌ له‌و قه‌ڵایه‌دا ده‌ژیان. کاره‌ساتی قه‌ڵای دمدم بوویه‌رێکی گه‌وره‌یه‌ له‌ مێژووی گه‌لی کورددا و به‌یتبێژه‌کان ئه‌م رووداوه‌یان هه‌م به‌ شێوه‌ی کرمانجیی و هه‌م به‌ شێوه‌ی موکری کردووه‌ به‌ هۆنراوه‌ و، به‌ شێوه‌ی به‌یت گوتوویانه‌ته‌وه و له‌ فه‌وتان و له‌ناوچوون رزگاریان کردووه‌‌. به‌یتی دمدم له‌ لایه‌ن زانای به‌نێوبانگی ئاڵمانییه‌وه‌ ئوسکارمان، که‌ کاتی خۆی له‌ سه‌رده‌می قاجاڕه‌کاندا هاتۆته‌ کوردستان به‌ خه‌تی لاتین نووسراوه‌ته‌وه‌ و لە کتێبێکدا به‌ نێوی (توحفوی موزه‌فه‌رییه‌) نووسراوه‌ته‌وه‌ و له‌ مووزه‌ی به‌رلیندا هه‌یه‌ و ماوه‌ته‌وه‌. زۆربه‌ی ئه‌و به‌یتانه‌ی که‌ له‌و کۆپه‌ڕه‌دا هه‌ن له‌ زاری (ره‌حمان به‌کره‌وه‌) وه‌رگیراون. مامۆستا هێمن کاتی خۆی له‌ به‌غدا له‌ لاتینه‌وه‌ هێناویه‌ته‌ سه‌ر شێوه‌ی سۆرانی. دمدم: له‌ بنه‌ڕه‌تدا نێوی ئه‌و چیایه‌یه‌ که‌ ئه‌و قه‌ڵایه‌ی به‌سه‌ره‌وه‌ خراوه‌ته‌وه‌، لووتکه‌یان هاتۆته‌وه‌ به‌سه‌ر یه‌کدا که‌ له‌ لووت ده‌چن، له‌ موکوریانیش به‌ لووت ده‌ڵێن دم، بۆیه‌ ئه‌و چیایه‌ به‌ دمدم نێودێر کراوه‌!