مێخەک

لە ناوچەکانی هەولێر و ڕواندز و دەوروبەر بە مێخەک دەڵێن: قەنەفڕ، یان قەنەفڵ؛ لە باکووری کوردستانیش دەڵێن: نەفەل؛ مێخەک: گوڵی درەختێکی گەرمیانییە، بۆنی زۆر خۆشە و وشک دەکرێ و ژنان لە بەرۆک و سینگی خۆیانی دەدەن، مێخەک بە وشکی تا چەند ساڵ بۆنی هەر دەمێنێ و هەر جارێک کە لە ئاوی هەڵکێشی، یان بۆ چەند کاتژمێرێک لە ناو ئاودا بیهێڵیتەوە، پاش ئەوەی کە لە ئاوەکەت دەرهێنا، بۆنی هەر وەکوو ئەو یەکەمجارەیە کە لە دارەکەت کردبێتەوە؛ مێخەک هەروەها بۆ ددانئێشەش بەکاری دەبەن.

بەراڤی

کۆڕ، کۆبوونەوە، جڤین.

زۆراو

نێوی کوڕی رۆسەمی قارەمانی داستانی کوردیی (رۆسەم و زۆراو)ە. دوکتۆر عیمادەلدینی دەوڵەتشاهی کە خەڵکی کرماشان و پیاوێکی زانا بوو سەلماندوویەتی که رۆسەم و زۆراو کورد بوونە و چیرۆکەکەشیان چیرۆکێکی کۆنی کوردییە. بڕوانە بۆ زۆر.

بەستێن

1. رەخی رۆبار، زیخەڵانی دەم رۆخانە، گوێی چەم، قەراخ چۆم؛ 2. زەمینە، وەکوو: لە بەستێنی هونەردا: لە زەمینەی هونەردا.

گوڵهەنار

گوڵی هەنار کە ڕەنگی سووری مەیلەو نارنجییە.

باشناو

1. نێوچاک، کردارباش؛ 2. هۆزێکە لە کورد کە لە ناوچەی نێوان مووسڵ و دەشتەبێڵ و سەڵماس دەژین. ئەم نێوە لە مێژووی کۆنی کوردستاندا هاتووە، دوور نییە، مەبەست لە خۆشناو و خۆشناوەتی بێ!

لاوین

وەکوو لاو، وێنەی لاو.

گاتە

گازە. بڕوانە گازە.

بەیسە

بە زاراوەی هەورامی واتە سەهۆڵ، شەختە، رچە.

هاوە

1. بەڕێ و جێ؛ 2. بەکارهاتگ، بەکەڵک؛ 3. کەڵک، بەهرە.