جەسان

شارێکی کوردنشینه‌ له‌ باشووری کوردستان، که‌ به‌ زاراوه‌ی که‌لهوڕی قسه‌ ده‌که‌ن.

دێسەم

دەیسەم، نێوی یەکێ لە دەسەڵاتدارانی کۆنی کورد بووە لە سەردەمی ساسانییەکاندا، کە بە (دێسەمی شێر) بەنێوبانگ بووە و لە هێرشی عەرەب بۆ سەر کوردستان کوژراوە.

ماندان

1. کۆخی تاک و تەریک لە چیا و زۆزان؛ 2. نێوی کچی (ئەژدەهاک) ی پاشای (ماد) و نێوی دایکی کوورشی هەخامەنشی بووە کە لە تیرەی ماد بووە؛ 3. نێوی گوندێکە لە ناوچەی بارزان لە باشووری کوردستان.

هەیوێ

بسکی سەر لاجەنگ.

ئالاڤ

که‌ره‌سه‌ و ئامێری کشتوکاڵ.

داریان

1. قڵپبوونەوە؛ 2. داریانەوە، یەکسەر بە پێوە داریاوە؛ 3. گوندێکە لە نێوان (وەر و گێڵەوان) لە ناوچەی هەورامان لە رۆژهەڵاتی کوردستان .

حەملان

کاتی خۆی لە سلێمانی لە ماڵێکدا دوو حەمە یان موحەممەدی لێ بووە، کە بۆ ئەوەی تێکەڵ نەبێ، بە یەکێکیان گوتووە: حەمە و ئەوی دیکەشیان: حەملان.

لەزێ

بەلەز، بەپەلە؛ لەزێ هێمایە بە گورجوگۆڵ؛ بەدەستوبرد.

سینا

1. نێوی تیرەیەکی کوردە کە لکێکن لە هۆزی زازا و لە رۆژهەڵاتی خەرپووت لە باکووری کوردستان دەژین؛ 2. نێوی گوندێکە لە باشووری کوردستان .

ئامان

1. قاپ و قاچاخ، ئیربار؛ 2. هاتووه بۆ نێرینه به‌ زاراوه‌ی هه‌ورامی‌‌؛ 3. وشه‌ی په‌نابردن، هانابردن؛ 4. پاڕانه‌وه‌ و ده‌خیل؛ 5. به‌ زاراوه‌ی هه‌ورامی واته‌: هاتن؛ 6. وشه‌ی پێشبه‌ندی وشه‌دووانه‌ی (به‌ئامان و زامان)ه‌، وه‌کوو به‌ ئامان و زامانیش نه‌هات.