خۆزگە

خۆزیا، خوه‌زی، شه‌ڵا، کاشکای، بری، بریا، ئاواتخواستن به‌ شتێک.

زینکۆ

لووتکەی پێشەوەی زین، قەڵپۆزی زین.

کانیلە

کانیلکە، کانی بچووک.

ئەشکان

1. ئەشکان یا ئاشکان واتە: شوێنێک کە کانی زۆری تێدا هەبێ؛ 2. نێوی گوندێکە لە داوێنی چیای ئالان کە کەوتۆتە پشت شاری سەردەشت؛ 3. ئەگەر لە ریشەی (ئاش)ەوە لێی بکۆڵینەوە، واتە: دۆڵی پڕ لەئاش، دۆڵی ئاشان، چەند ئاش پێکەوە، ئاشەکان، ئاشکان؛ 4. وشەی ئاشک دوو مانا دەدا، یەکەم: گەدە و ورگ؛ دووهەم: بەهێز و توانا، زۆردار و بەدەسەڵات؛ 5. لە چیرۆکی (وەیس و رامین) دا نێوی سێهەمین رەتەوەی (پاکۆیی)یەکانە؛ 6. نێوی بنەماڵەی گەورەی پاشایەتی ئێرانی بەر لە ساسانییەکانە کە 250 ساڵ بەر لە زایین سلووکییەکانیان لەناو برد و بە دەسەڵات گەییشتن. 7. هەروەها ئاشک یان ئەشک واتە: دڵۆپەکردنی ئاو یان فرمێسک.

داستان

راز، چیرۆک.

باڵێ

1. باڵەدارینەی داوەڵ و بووکەبارانە؛ 2. هەرچۆنێک بێت، بارێ.

ژیوەر

ژیاری، ژیانی شارستانییانە.

زمناکۆ

کێوێکە لەلای رۆژهەڵاتی شاری (دەربەندیخان) لە باشووری کوردستان.

فەرات

1. فرەهات؛ فورات، فرات؛ 2. تیژڕۆ؛ 3. چۆمی پڕئاو؛ 4. ئاوی شیرین و پاک بۆ خواردنەوە؛ 5. چۆمێکە لە دوو کەرت پێک دێ، کەرتێکیان چەمی قەرەسووە، کە لە (دوملوتەپە) ی باکووری ئەرزەڕۆم لە کوردستانی باکوور‌ سەرچاوە دەگرێ و 640 کیلۆمیتر درێژایی یە و سەرچاوەی کەرتەکەی تری کە پێیدەڵێن: چۆمی موراد و قەرەسوو، لە باکووری رۆژاوای شاری ئەلازیک، لە کوردستانی باکوور‌ سەرچاوە دەگرێ و هەموویان وێک دەکەونەوە و چۆمی فورات پێک دێنن، کە 647 کیلۆمیتری دیکەش بە کوردستاندا دەڕوا. فورات و دیجلە لە نزیک شاری بەسرەوە تێکەڵ دەبنەوە و دەبن بە یەکاوی عارەبان (شطٌ العَرب)، کە دەڕژێنە کەنداو (خلیج) ی فارسەوە.

تێلی

1. لووس و ساف؛ 2. سیم و زەڕ‌.