ڕاژانکۆ

نێوی گوندێکی کۆن بووە، لە ناوچەی وان، لە کوردستان، بەڵام لە سەردەمی عوسمانییەکاندا نێوەکەیان گۆڕیوە بۆ تورکی.

بازەڵە

بازەڵێن، 1. بەڵەکی کەم؛ 2. شەرمشکاو؛ 3. خڕکەڵە و هەراش؛ 4. قەمچان، بەردان، گەمەیەکە بە بەردی لووس دەکرێ.

کەتیرە

شیرەی وشکەوەبووی گەونی جەباری، کە بۆ دەرمان بەکار دەبرێ.

زێوەرکۆ

نێوی گوندێک بووە لە ناوچەی کووت لە باشووری کوردستان که خەڵکەکەی هەڵداژراونەتە شوێنانی دیکە و عەرەبیان هێناوەتە جێگایان.

بێوار

1. نەزۆک، نەزا؛ 2. بێجێگە و پەنا، بێماڵوحاڵ؛ 3. کات، هەلومەرج. وەکوو: ئەز بێوارم، واتە من بێ جێگەوڕێگەم.

خانزاد

خانزاد، خوشکی میری سۆران بووه‌، میری سۆران، به‌ پاشا کۆره‌ به‌نێو بانگ بووه‌. خانزاد کچێکی گۆشتنی باڵابه‌رز بووه‌، قژێکی ره‌شی هه‌بووه‌ که‌ به‌سه‌ر شانانیدا رژاونه‌ته‌ خوارێ و کچێکی جوان و داوێنپاک بووه‌. له‌دوای له‌ناوچوونی سوله‌یمان به‌گی برای، بووه‌ به‌ میری سۆران و فه‌رمانڕه‌وایی ناوچه‌ی سۆرانی گرتۆته‌ ده‌ست. خاتوو خانزاد میرێکی دادپه‌روه‌ر و وڵاتپارێز بووه‌، بۆ ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی وڵات و خوێنده‌واریی تێکۆشاوه‌، له‌ سه‌رده‌می ئه‌ودا گه‌لێک مزگه‌وت و بینا و حه‌مام خراونه‌ته‌وه‌ و ساز کراون.

مزگێن

مزگێنی، مزگانی، مژدە.

مەرزینگ

نێوی هۆزێکی کوردە لە کوردستان.

بەڕوێن

گوندێکە لە باشووری هەڵەبجە، لەبەری شەمێران لە باشووری کوردستان.

چەلەنگ

1. شۆخ و شه‌نگ؛ 2. چۆست و ئازا؛ 3. چڵووکی دار؛ 4. ده‌فری گه‌وره‌.