ڕادان

1. ئەسپاردن بۆ سازکردن، وەکوو: (کەوام بە رادان داوە بۆم بدروون)؛ 2. وەبەرخۆدان و ماشتن؛ 3. زێدەبوون و راسانی ئاوی دەلیا لە مانگەشەودا؛ 4. دارێ کە لەباتی گۆڵە بە دەرگایەوە دەنێن؛ 5. داگیرسانی سۆپە یان سۆمپا؛ 6. گوندێکە لە دەشتی سندووسی لای نەغەدە.

تەلان

1. تەڵان، بەندەن، بەرزایی کێو، پلەی شاخ و کێو و هەرد؛ 2. بەو عەرزەی دەگوترێ کە خاکی بۆ دێنن و دەیکەن بە باخچە بۆ چاندن. لە کۆندا لە هەورامان کە خاکی کەمە، بە کۆڵ خاکیان دەهێنا و لە بنەبەرداندا کە تۆزێ تەخت و بڵاو بوایە رۆیان دەکرد و وەکوو باخچە تەختیان دەکرد و سەوزەیان تێدا دەچاند؛ 3. نێوی گوندێکە لە بەرانبەر شاری دووکان لە باشووری کوردستان.

زایا

1. وەچە، بەرە؛ 2. ژنێک کە زکوزای زۆر دەکا.

ئاکران

1. ئاگران، ئاگردان، ئاورگە، شوێنی ئاورپەرستان؛ 2. نێوی گوندێکە لە ناوچەی قارس لە باکووری کوردستان.

چەمەر

1. کۆبوونەوە لەدەوری یەک لەکاتی شیوەن و رۆڕۆدا؛ 2. کەمە، بازنە.

چالاک

1. بەکار؛ 2. هەڵسووڕاو؛ 3. لەشسووک؛ 4. ئازا و بەدسەتوبرد.

مەزدەک

1. کولانکە، کڵاوڕۆژنە، رۆچنە؛ 2. ئاگر و رووناکیی؛ (مەزدەک) کوڕی (بامداز) و خەڵکی (مازرایا)** ی قەراخ رۆباری دیجلە و بە رەتەوە کورد بووە! (مەزدەک) لە سەردەمی قوباد پاشای ساسانیدا ئایینێکی داهێنا کە بنەمای ئەو ئایینە لە سەر بەرابەریی و هاوبەشیی بوو و بڕوایان بە رووناکیی بوو، ئەو ئایینە لایەنگری زۆری پەیدا کرد و قوباد پاشاشی رەگەڵ خۆ خست، بەڵام دواتر پیاوەگەورەکانی ئێران، لە سەردەمی دەسە‌ڵاتداریی نەوشیروندا، هێرشیان بردە سەر مەزدەک و خۆی و چەندین هەزار لە لایەنگرەکانی کوژران؛ لە کۆپەڕی کورد و کوردستانی شێخ موحەممەد مەردۆخی کوردستانیدا هاتووە کە: کاتی خۆی، ئەو قوباد شایە لە دیاربەکرەوە هاتۆتە سنەی سەردەمی ‌قەڵای پڵنگان و هەندێ لە عەشیرەتەکەی لەوێ ماونەتەوە، بۆیە ئێستا نیوە زاراوەی ئەردەڵاننی، یان نیوە زاروەی کوردەکانی سنە، بێژە بێژه و نزیک بە زاراوەی کوردەکانی دیاربەکرە و وشەی کرمانجی زۆری تێدایە.

بەسۆز

1. خەمگین و دڵگیر؛ 2. دەنگی نەرم و خۆش؛ 3. بەگفت، بەپەیمان؛ 4. لەسەرکەیف؛ 5. دڵسۆز.

باشوو

واشە، باشە، باشووک، مەلێکی راوکەرە، بەفارسیی پێیدەگوترێ: (بەحریی) و 38 تا 48 سانتیمیترە و زستانان لە کوردستان زۆرە.

ڕامتین

نێوی چنگژەنێکی سەردەمی خەسرەوپەرویزی ساسانی بووە.