ولیان

1. باران لە دوای باران، وەکوو: بارانی چی، ولیانە! 2. نێوی سێ گوندە کە یەکێکیان لە ناوچەی (کەرەج)ە و دوو گوندەکەی دیکەشیان لە لای (چاڵانچۆڵان) و (واڵانگرد)ە، لە ناوچەی برووجرد (برووگرد)، لە ناوچەی لوڕستان کە کوردن؛ 3. هەروەها نێوی گوندێکە لە ناوچەی قەراخ لە سلێمانی.

جازەر

نێوی شارۆچکه‌یێکه‌ له‌ ناوچه‌ی کووت له‌ باشووری کوردستان، که‌ کوردی فه‌یلی تێدا ژیاوه‌، به‌ڵام کورده‌که‌یان لێ ده‌رکردووه‌ و کردوویانه‌ به‌ عه‌ره‌بنشین.

ماکوان

شاخێکی بەرزە لە باشووری کوردستان.

ئارشته

1. ئاراسته‌، رازاندنه‌وه‌و پێشکه‌شکردنی سڵاو و خۆشی و دووشی و لێپرسین له‌نامه‌دا؛ 2. رووی شتێک به‌ره‌و که‌سێک کردن.

نازلی

لە دوو وشەی هاوبەشی کوردیی فارسیی (ناز) و پاشگری تورکی (لی) پێکهاتووە، کە واتای ناز دیارە و پاشگری (لی) ش واتای بەستنەوە و گرێدان دەدا، واتە ئەهلی ناز، وەکوو: دیاربەکرلی، واتە: خەڵکی دیاربەکر و نازلیش واتە: نازدار و نازەنین؛ نازلی سەربەندی گۆرانییەکی کوردییە.

زێوە

1. چاک و پیر، گۆڕی پیاوچاکان، زیارەتگە؛ 2. نێوی ئوردووگایەکی زۆرەملی یە لە باشووری کوردستان .

ڕاکان

گاشەبەردی ژێر بەتاڵ. ئەم وشەیە لە لای مەریوان بەکار دەبرێ.

کاردۆنیا

کوردۆنیا، یەکەم دەوڵەتی کورد بووە، لە 1714 ی بەر لە زایین؛ لە تیرەی (کاسای، کۆسی، کۆشۆ، گۆتی، گۆسی، گۆسان)؛ یەکێک بوونە لە هۆزە دانیشتووەکانی چیای زاگرۆس، کە چوار هەزار ساڵ زیاترە دانیشتووی ئەوێن و لە پێشدا لە کێوەکانی قەفقاز (قەوقاس) ەوە هاتوونەتە ئەوێ و نیشتەجێ بوونە، بەڵام مێژووی هاتنیان هەتا ئێستا بە دروستی روون نەکراوەتەوە و ئاکادییەکان ئەمانەیان بە کاشۆ نێو بردووە؛ ئەم (کاشۆ)گەلە هەر ئەوانەن کە کۆپەڕی پیرۆز بە (گۆشی یان گۆسی و گۆسان) نێویان دەبات و ئەمانە لە ناوەڕاستی سەدەی هەژدەیەمی بەر لە زایین وڵاتی بابلیان گرت و لە وڵاتی سۆمەر و ئاکاددا حکوومەتێکیان بە نێوی کوردۆنیا، ئان کاردۆنیا دامەزراند.

سەودا

1.سەوا، ئاڵوگۆڕ، ئاڵشت و گۆڕینەوە، مامەڵە؛ 2. بەرەبەیان؛ 3. جیاواز، جیا؛ 4. بۆخاتر، لەبەر؛ 5. تەڕەبیرۆ، نەخۆشیی پێست؛ 6. خولیا، ئیشتیا بەخەیاڵ؛ ئەڤین و دڵداریی.

قەیتوول

نێوی یەکێ لە هۆزە کوردەکانی ناوچەی مەندەلییە لە باشووری کوردستان.