ساوە

جۆرێک ئەستێرەی گەڕیدەیە.

ژیلوان

1. ژیلەوان، ئاگرەوان، کەسێک کە سەروکاری لەگەڵ ئاگرە؛ 2. کەسێک کە رەز و داری مێو بەخێو دەکا: رەزەوان، ئاگرەوان؛ (ژیل) بە تەنیا 1. واتای: بزووتن و جووڵان؛ 2. ورد، پێچەوانەی درشت؛ 3. وردەئاگری ژێر خۆڵەمێش دەدا؛ (وان)یش بەخێوکەر و بارهێنەر؛ (ژیلوان)یش 1. واتە ئاگرەوان؛ 2. رەزەوان؛ 3. ژیلوان: شاخێکە بەسەر گوندی مالوومەدا دەڕوانێ و بەرانبەر بە چیای ئاسنگەرانە و سەر بە ناوچەی سلێمانییە لە باشووری کوردستان. بڕوانە ژیلەمۆ.

زەلال

1. رەوانیی بۆ دەنگ و ئاواز؛ 2. روونیی و سافیی بۆ ئاو.

شارەزا

1. لەشار لەدایکبوو؛ 2. بەڵەد؛ 3. بەڕێگەزان؛ 4. زانا لەکار و بار.

وەشین

1. داوەرین، بەربەەنەوە، وەرەقەکردن؛ 2. بڵاوکردنەوە؛ 3. بڵاوکەرەوە؛ 4. ئامرازی بڵاوکردنەوە.

کاردۆنیا

کوردۆنیا، یەکەم دەوڵەتی کورد بووە، لە 1714 ی بەر لە زایین؛ لە تیرەی (کاسای، کۆسی، کۆشۆ، گۆتی، گۆسی، گۆسان)؛ یەکێک بوونە لە هۆزە دانیشتووەکانی چیای زاگرۆس، کە چوار هەزار ساڵ زیاترە دانیشتووی ئەوێن و لە پێشدا لە کێوەکانی قەفقاز (قەوقاس) ەوە هاتوونەتە ئەوێ و نیشتەجێ بوونە، بەڵام مێژووی هاتنیان هەتا ئێستا بە دروستی روون نەکراوەتەوە و ئاکادییەکان ئەمانەیان بە کاشۆ نێو بردووە؛ ئەم (کاشۆ)گەلە هەر ئەوانەن کە کۆپەڕی پیرۆز بە (گۆشی یان گۆسی و گۆسان) نێویان دەبات و ئەمانە لە ناوەڕاستی سەدەی هەژدەیەمی بەر لە زایین وڵاتی بابلیان گرت و لە وڵاتی سۆمەر و ئاکاددا حکوومەتێکیان بە نێوی کوردۆنیا، ئان کاردۆنیا دامەزراند.

پەیوەند

1. تێکەڵی و دۆستی؛ 2. موتوربەی دار و هیدیکە.

ئەوکان

نێوی کۆنی شاری (سایینقەڵا یان شاییندژ) بووە، ئەوکان یەکێک لەو شارانە بووە کە ماناییەکانی تێدا ژیاوە و سەر بە شاری بۆکان بووە و ئێستاش (سایینقەڵا یان ساییندژ) یەکێ لە شارەکانی کوردستانە لە سنووری نێوان ئازەرباییجان و کوردستان. بڕوانە مانا لە بەشی کچان.

لالاڤ

لافاو، لەهی، سێڵاو.

ئارتین

1. لە ریشەی وشەی (ئار)ی ئەوێستایی یەوە هاتووە و واتای (ئاگرپەرست) دەدا؛ 2. پیرنیا لە (تاریخ ایران زمین) دا دەڵێ: ئارتین، نێوی حەوتەمین پاشای مادەکان بووە. ئەو نێوانەی کە لە دوو وشە پێکهاتوون و وشەی یەکەمیان (ئار)ە، بە زۆریی لەناو ئەرمەنییەکاندا باوە و کوردین. زۆربەی ئەو نێوگەلەی کە بەوشەی (ئار) دەست پێدەکا، وەکوو: (ئارتین، ئارهان، ئاراس، ئاران، ئاردەوان، ئاردەڵان، ئارژەنگ، ئارساماس، ئارکاناس، ئارسان، ئارشام و ئارکاس) و هیدیکە، لە ریشەی وشەی کۆنی مادی و ئاوێستایین و دەگەڕێنەوە بۆ ئەو سەردەمانە. بڕوانە وشەی ئار.