گوڵبەدەن
لەش وێنەی گوڵ، بۆ لەشی ژنی جوان و پێکەفتگ بەکار دێ.
ڕۆندک
رۆنتک، فرمێسک، ئێستر، ئەسر، ئەسرین.
شکاک
نێوی هۆزێکی کوردە، لە دوو هەرێمی سۆما و برادۆست دەژین، لە نێوان سنووری ئێران و تورکیە لە کوردستان دەژین و بەشی زۆری کەوتۆتە کوردستانی رۆژهەڵات و لە باکووری شاری ورمێ دەژین. بڕوانە (سەکر)، لە بەشی کوڕان.
کەویان
1. سەقامگرتوو؛ 2. شوێنی سارد و کوێستان؛ 3. تیرەیەکی کوردن لە دەوروبەری (شەڕناخ) دەژین لە کوردستانی باکوور.
سیپان
1. کێوی پڕ لە شینایی؛ 2. رنوو، کلێڵەبەفر، شاپە؛ 3. بەرزایی باگێڕەوە، بڵندایی یەک کە باگر بێ؛ 4. کێوی پڕ لە بەفر لە هەموو دەماندا؛ 5. نێوی دوو چیایە لە کوردستانی داگیرکراو کە یەکێکیان لە کن پیرانشارە و ئەوی دیکەشیان لە لای زەریای (وان) ە و لەوانەشە لە شوێنی دیکەی کوردستان چیا بەم نێوە هەبێ، چونکە لە بەیت و چیرۆکە کوردییەکاندا نێوی سیپان زۆرە.
پاکین
پاک و خاوێن.
لەیلێ
1. گراوی مەجنوونی بەنێوبانگ؛ 2. سەربەند و ناوبەند و پاشبەندی چەندین گۆرانیی کوردییە.
دمدم
نێوی قهڵایهکه که ساڵی 1609 ی زایینی سازکراوه. ئهو قهڵایه له سێ فرسهخیی شاری ورمێ له ناوچهی تهرگهوهڕ له (گهلی) یان دهڕڕهی قاسملوو لهسهر دوندی کێوێکی بهرز به نێوی دمدم له نێوان ورمێ و شنۆ، خراوهتهوه که یهکپارچه بهردی درێژووکه و تهسکه و وهک پشتی گا ههڵکهوتووه. له شنۆڕا که دهڕۆی کهوتۆته لای دهستی راست. قهڵای دمدم به دهستی شاعهباسی سهفهوی گیرا و داغان کرا و پاشان قڕیان خسته ناو ئهو کوردانهی که لهو قهڵایهدا دهژیان. کارهساتی قهڵای دمدم بوویهرێکی گهورهیه له مێژووی گهلی کورددا و بهیتبێژهکان ئهم رووداوهیان ههم به شێوهی کرمانجیی و ههم به شێوهی موکری کردووه به هۆنراوه و، به شێوهی بهیت گوتوویانهتهوه و له فهوتان و لهناوچوون رزگاریان کردووه. بهیتی دمدم له لایهن زانای بهنێوبانگی ئاڵمانییهوه ئوسکارمان، که کاتی خۆی له سهردهمی قاجاڕهکاندا هاتۆته کوردستان به خهتی لاتین نووسراوهتهوه و لە کتێبێکدا به نێوی (توحفوی موزهفهرییه) نووسراوهتهوه و له مووزهی بهرلیندا ههیه و ماوهتهوه. زۆربهی ئهو بهیتانهی که لهو کۆپهڕهدا ههن له زاری (رهحمان بهکرهوه) وهرگیراون. مامۆستا هێمن کاتی خۆی له بهغدا له لاتینهوه هێناویهته سهر شێوهی سۆرانی. دمدم: له بنهڕهتدا نێوی ئهو چیایهیه که ئهو قهڵایهی بهسهرهوه خراوهتهوه، لووتکهیان هاتۆتهوه بهسهر یهکدا که له لووت دهچن، له موکوریانیش به لووت دهڵێن دم، بۆیه ئهو چیایه به دمدم نێودێر کراوه!
تەلان
1. تەڵان، بەندەن، بەرزایی کێو، پلەی شاخ و کێو و هەرد؛ 2. بەو عەرزەی دەگوترێ کە خاکی بۆ دێنن و دەیکەن بە باخچە بۆ چاندن. لە کۆندا لە هەورامان کە خاکی کەمە، بە کۆڵ خاکیان دەهێنا و لە بنەبەرداندا کە تۆزێ تەخت و بڵاو بوایە رۆیان دەکرد و وەکوو باخچە تەختیان دەکرد و سەوزەیان تێدا دەچاند؛ 3. نێوی گوندێکە لە بەرانبەر شاری دووکان لە باشووری کوردستان.
سوورانە
1. میوانداریی بە هۆی خەرمانهەڵگرتنەوە؛ 2. دیاری وەرزێر بۆ ئاغا؛ 3. کێلەیەک لە هەر بنەتۆیەک لە خەرمان بۆ ئاغا دێ.