ناوتۆ

دوو تۆی شتێک، وەکوو: ناوتۆی لێف یان ناوتۆی کۆپەڕ. بۆ نموونە: کاغەزەکە لە ناوتۆی کۆپەڕەکەدایە، تەزبێحەکە لەناوتۆی لێفەکەدا بوو!

هەوری

1. پارچەیەکی ئاوریشمی ناسکی سپییە بۆ سەرپێچ و ڕووبەندی ژنان بەکار دێ؛ 2. سەربەندی گۆرانییەکی کوردییە.

خۆشیک

شاخێکه‌ له‌ڵای کێوی به‌مۆ که‌ کانیه‌کی خۆشی لێیه‌ به‌ نێوی (قه‌مان).

ئاره‌نان

نێوی گوندێکه‌ له‌ چه‌ند کیلۆمیتریی شاری سنه‌وه‌ که‌ له‌ کۆندا دابڕی ئه‌رده‌ڵانه‌کان بوو. بڕوانه‌ (ئار) له‌ به‌شی کوڕان.

هەمینیا

نێوی شارۆچکەیەک بووە لە ناوچەی کوردنشینی نەعمانییە لە باشووری کوردستان، کە بە دەستی حکوومەتی بەعس کرا بە عەرەبنشین. ئەمەش نێوی هەندێ لەو گوندانەی کە لەو ناوچەیە و ناوچەکانی دیکەی فەیلینشینی باشووری کوردستان‌ هەموویان لە کورد چۆڵ کران: دەفاس، جاسب، کۆرسەنگ، کەشاری، هۆرە، قەرەتەپە، بەگشیە، دێرمان، چلاوە، سۆدنە، کۆکس، مەرتاج، شالەک، کەسارە، کەشیرۆ، سیلان، کەوام، شەتیوەر، ناریجە، ئاگرۆزە، شەلاهان، مەزەک و زۆری دیکە.

تیرەوان

بە کەسێک دەگوترێ کە لە تیرهاویشتندا شارەزا بێ.

ژاڵانی

چیایەکە لە هەورامانی رۆژهەڵات لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە نزیک چیای تەتە.

پەترۆسا

نێوی کوردیی گوندێک بووە لە باکووری کوردستان کە دەوڵەتی تورک گۆڕیویە و نێوی تورکیی لە جێی داناوە.

بیزا

گیایەکی کوێستانییە، بڵندە و بۆ ناو ژاژی و ترشیات بەکار دێ.

گژنیژە

1. گژلۆک، تەرزەی ورد؛ 2. زبربوونی پێست لە سەرما؛ 3. جۆرێک خشڵی ژنانە؛ 4. نێوی گۆرانییەکی کوردییه، یارگژلووکێ‌.