بادێ

باتێ، گوندێکە لە نێوان دهۆک و زاویته لە کوردستانی باشوور.

خەڵەف

1. خەلەف، توێکڵی دار؛ 2. گەڵای دەوری گوڵی دار؛ 3. فریو.

تەزوو

1. مچوڕک، مووچرک، تەز بەلەشداهاتن؛ 2. سۆزەی سەرما و بای سارد.

واژام

نێوی چیایەکە لە ناوچەی هەکاری لە باکووری کوردستان‌.

لاسامە

رێژنە، رەهێڵە، شەستەباران.

هاوار

1. داد و فریاد، بانگ و هاوار؛ 2. بانگڕاهێشتن بۆ ئاریکاریی و رەهابوون لە تەنگانە؛ 3. ئاخ و داخ؛ 4. هانا بۆ کەسێ بردن؛ 5. نێوە بۆ دوو گۆڤاری کوردی، کە یەکەمیان (جەلادەت عالی بەدرخان) لە ساڵی 1932 ی زایینیدا دەریخست، کە بە تێکڕایی 57 ژمارەی لێ دەرچوو، دووهەمیان حافز مستەفا قازیی، ساڵی1971 ی زایینی لە بەغدا دەریخست، بەڵام دوای سێ ژمارە داخرا؛ 6. نێوی گوندێکە لە کوردستانی باشوور، لە داوێنی چیای شنروێ کە کاکەیین.

مرۆت

ئینساف، کاری ڕەواکردن، لە کاری ناڕەوا پارێزکردن، ئەم نێوە لە موکوریان و مەنگوڕان زۆر باوە.

سەرکۆت

زبرەی سەربێژنگ لە کاتی دەخڵ تەقاندندا.

قاسپە

قەبقەب، چریکەی کەو، دەنگی کەو.

شکاک

نێوی هۆزێکی کوردە، لە دوو هەرێمی سۆما و برادۆست دەژین، لە نێوان سنووری باکوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەژین و بەشی زۆری کەوتۆتە رۆژهەڵاتی کوردستان و لە باکووری شاری ورمێ دەژین. بڕوانە (سەکر)، لە بەشی کوڕان.