تەلێ

زێڕ، تەڵا، کورتکراوەی نێوی (تەلعەت).

زەندۆر

نێوی شارۆچکەیەک بووە، لە سەردەمی ساسانییەکان، لە ناوچەی کوردنشینی کووت لە لای عەمارە؛ حوکوومەتی بەعس دوایی نێوی ئەم شارەی کرد بە (عەلی غەربی)؛ لە سەردەمی ساسانییەکاندا نێوی شاری زەندۆر (کاسکار، یان کەسکەر) بووە و نێوی کووت ئەفروون، بەڵام دوای هاتنی ئیسلام، تووشی وێرانیی هات و لە گەشەکردن وەستا؛ پاشان دەوڵەتی بەعس، نێوی کووتی گۆڕی بۆ (واست) و کوردەکانیان بەرەبەرە دەرکرد و کۆمەڵێکیشیان لێ کوژرا و تەنانەت 6000 لاویان بە زیندووی بێسەروشوێن کرد و ئەو شارە کوردنشینەیان لە کورد چۆڵ کرد.

ئۆرفا

1. شارێکی کوردنشینی باکووری کوردستانە، که‌ که‌وتۆته‌ دۆژ شاره‌کانی عه‌ینتاب و دیاربه‌کر. نێوی کۆنی ئه‌م شاره‌ (روحا، یان روحای)یه‌؛ 2. نێوی قه‌تارێکی کوردییه‌ که‌ مامۆستا تاهیر تۆفیق گوتوویه‌تی به‌ شیعرێکی مسته‌فا به‌گی کوردی.

بۆرچین

بۆرچیل، مێچکەمراوی.

یارە

یار، دۆست، هەڤاڵ.

ڕەزبەر

کاتی ترێگەییشتن.یەکەم مانگی پاییز یان حەوتەمین مانگی ساڵ.

گەشی

روومەتگەش، جوان و لەبار.

جابان

1. ئەم وشەیە لە بنەڕەتدا (گاوان یا جاوان) بووە و لە زمانی کوردیدا واتای شوانی گا، یا گاگەلەوان دەدا و لە خوارووی کوردستانی باشووردا ژیاون، بەڵام شوێنەواریان نەماوە؛ 2. نێوی یەکێ لە سەردارانی سەردەمی ساسانی بووە لە سەردەمی یەزگرددا؛ 2. نێوی شارۆچکەیێکە لە ناوچەی کووت لە باشووری کوردستانی باشوور، کە کوردی فەیلی تێدا ژیاوە، بەڵام کوردەکەیان لێ دەرکردووە و کردوویانە بە عەرەبنشین. بڕوانه جاوان.

ئارینۆ

نێوی کوردیی گوندێک بووە لە باکووری کوردستان کە دەوڵەتی فاشیستی تورک گۆڕیویە و نێوی تورکیی لە جێی داناوە.

ئادیابن

له‌ کۆندا‌ له‌ سه‌رده‌می ماده‌کانه‌وه‌ هه‌تا سه‌رده‌می ساسانییه‌کان، به‌و ناوچه‌یه‌ی گوتراوه‌ که‌ باژێره‌کانی زاخۆ و دهۆک و ئاکرێی گرتۆته‌ خۆی! بڕوانه‌ وشه‌ی ئاد.