ئارگا

ئاورگە، ئاگردان. بڕوانە وشەی ئار.

هەنارە

نێوی تیرەیێکی کوردە لە ناوچەی سۆمابرادۆست لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان .

زاویتە

1. نێوی دۆڵ و شارۆچکەیەکە لە بادینان لە کوردستانی ئێراق؛ 2. بای ساردی رۆژەڵات.

گوڵبۆ

1. بۆن وەک گوڵ؛ 2. ژن یان کچی خاوێن و تەڕپۆش.

هەورامان

هۆرامان، هەرێمێکی شاخاویی و بەرینە کە سنووری دەسکردی ئێران و ئێراق کردوویە بە دوو بەشەوە و بەشی هەر زۆری کەوتۆتە ناو کوردستانی بندەستی ئێران؛ هەورامان کەوتۆتە نێوان شارەکانی: کرماشان و سنە و هەڵەبجه و سەی سادق و مەریوان؛ هەورامان داگری چەند شار و شارۆچکەی بچووک و چەندین گوند و ئاوایی گەورە و بچووک؛ هەورامان لە دوو وشە پێک هاتووە و چەندین مانای هەیە: 1. لە دوو وشەی: (ئۆرا) و (مان) پێکهاتووە، کە ئۆرا واتە ئەهوورا و مان واتە بنەماڵە و هەورامان، واتای: (بنەماڵەی ئەهووراییەکان) دەدا؛ 2. له دوو وشەی (هۆر) و (ئامان) پێکهاتووە کە هۆر واتە: هەتاو و ئامان واتە جێگای هەڵاتن و هەورامان مانای جێگای (هەڵاتنی خۆر) دەدا؛ 3. هەورامان واتە: جێگای بەرز و سەرکێش؛ 4. واتایەکی دیکەی هۆرامان یان ئۆرامەنان ئەوەیە کە هەوایەکی کۆنی کوردی بووە لە سەردەمی زەڕدەشتییەکاندا کە بۆ ستایش یان عیبادەتی کاتی خۆرهەڵات گوتراوە و لە کارنامەی ئەردەشیری بابەکاندا بە لەحنی ئەورامەن نێوی براوە و بە کورتی، هەر دەبێتە ئەو هۆرەیەی کە ئەمڕۆ بۆ ئێمە ماوەتەوە و بە دیالێکتی کەلهوڕیی گۆرانەکان بۆ ستایشی ئەهوورا مەزدا، چڕیویانە و دەیچڕن. بڕوانە ماندان لە بەشی کچان.

واژام

نێوی چیایەکە لە ناوچەی هەکاری لە باکووری کوردستان‌.

بەرکان

نێوی هۆزێکی کوردە لە کوردستان.

پەڵپینە

گیای پرپرە، پەڵپین.

هیران

1. دارستان و باخ و باخات، دار و درەختی فرە و فراوان؛ 2. نێوی گەورە گوندێکی دڵگیرە لە نێوان شەقڵاوە بەرە و بالیسان لە باشووری کوردستان. هیران و نازنین دوو گوندن نزیک لەیەک و پێکەوە نێو دەبرێن.

شەکران

نێوی گوندێکە لە کوردستانی باشوور.