ڕۆنی

ڕووناکی

بەردەشان

1. چیای یەکپارچە بەرد، شوێنی سەخت و ئاسی، کەلی یەکپارچەبەرد؛ 2. نێوی گوندێکە لە ناوچەی (مەرگە) کە (عەلی بەردەشانی**) بەیتبێژی بەنێوبانگ لەوێ ژیاوە.

پڵپڵە

ئاوێزەی گوارە، جۆرێک خشڵە.

ئارین

بەسراو بە نژادی ئارییەوە.

ساوەرز

نێوی چیایەکە لە باکووری کوردستان لە ناوچەی حەکاری کە 3189 میتر بەرزە.

نەونیگا

نیگای تازە، نیگای عاشقانە. بڕوانە بۆ نەوزەڕ.

بەرکاز

پەنجەرە، دەلاقەی دیواودەر.

شەوچەرە

شەوچەلە، خواردنێ که لە شەودا دەخورێ.

چرپە

1. ده‌نگی هێواش، پچه‌پچ، ورته‌، سرته‌؛ 2. به‌ گه‌ڵا و چرپی خۆشاردنه‌وه‌ بۆ دوژمن فریودان.

جاوان

1. ئەم وشەیە لە کۆندا (گاوان) بووە بە واتای گادار و ئاژەڵدار، بەڵام زاراوەی عەرەبی کردوویەتی بە جاوان و پاشانیش فارس به جابان؛ 2. گاوان هۆزێکی گەورەی کورد بوونە کە ئێستا شوێنەواریان بەم نێوە نەماوە، وەلێ دوور نییە ئەم هۆزە هەر هۆزی (جاف) بووبێ کە عەرەب ئاوەها گۆڕیبێتی و کردبێتی بە جاوان. بڕوانە گاوان. لە سەردەمی هێرشی عەرەب بۆ کوردستان، شاری تکریت، شاری سەلاحەدینی ئەیۆبی، لە ئێراق لە لایەن هۆزی (گاوان)ەوە پارێزراوە و زۆر جار لە ساڵەکانی 607 بۆ 616 ی زایین، شەڕی خوێناویی لە نێوان عەرەبە بیاوانگێڵەکان و هۆزی گاواندا رووی داوە کە دواتر بە زاڵبوونی ئیسلام لەوێ، ئەو هۆزەیان تەفروتوونا کرد و زۆربەی زۆریان هەڵداشتن بۆ خوراسان.