هاژان

راشەکان و لەرینەوەی بەهێز، وەکوو هاژەی دار و هاژەی ئاو و شتی دیکە.

جاوان

1. ئەم وشەیە لە کۆندا (گاوان) بووە بە واتای گادار و ئاژەڵدار، بەڵام زاراوەی عەرەبی کردوویەتی بە جاوان و پاشانیش فارس به جابان؛ 2. گاوان هۆزێکی گەورەی کورد بوونە کە ئێستا شوێنەواریان بەم نێوە نەماوە، وەلێ دوور نییە ئەم هۆزە هەر هۆزی (جاف) بووبێ کە عەرەب ئاوەها گۆڕیبێتی و کردبێتی بە جاوان. بڕوانە گاوان. لە سەردەمی هێرشی عەرەب بۆ کوردستان، شاری تکریت، شاری سەلاحەدینی ئەیۆبی، لە ئێراق لە لایەن هۆزی (گاوان)ەوە پارێزراوە و زۆر جار لە ساڵەکانی 607 بۆ 616 ی زایین، شەڕی خوێناویی لە نێوان عەرەبە بیاوانگێڵەکان و هۆزی گاواندا رووی داوە کە دواتر بە زاڵبوونی ئیسلام لەوێ، ئەو هۆزەیان تەفروتوونا کرد و زۆربەی زۆریان هەڵداشتن بۆ خوراسان.

ئاڤێستا

ئاڤێستا له‌ دوو وشه‌ی (ئاڤێست) و (تاک) پێکهاتووه‌. ئاڤێس واته‌: 1. بنه‌ما و بنه‌ڕه‌ت. 2. به‌خشین و پاداش؛ (تاک)یش واته‌: تاک و بێهاوتا. ئاڤیستاک، ئاپاستاک، ئاوێستا، نێوی کۆپه‌ڕی پیرۆزی زه‌ڕده‌شتی په‌یامبه‌ره‌، که‌ داگری پێنج به‌شه‌: 1. یه‌سنا؛ 2. وه‌یسپرد؛ 3. وه‌ندیداد؛ 4. یه‌شته‌کان؛ 5. ورده‌ئاوێستا. یه‌سنا، کۆمه‌ڵێک ئه‌رکی ئایینییه‌، که‌ به‌شێکی داگری (گات)ه‌کانه‌ واته‌: سرووده‌ ئایینییه‌کانی زه‌ڕده‌شت؛ ویسپرد له‌باره‌ی داب و کردار و عیباده‌ته‌وه‌ نووسراوه‌؛ وه‌ندیداد، له‌باره‌ی سه‌رهه‌دانی جیهانه‌وه‌ دانراوه‌؛ سروودی گاتاکان، زه‌ڕده‌شت بۆ خۆی نووسیویانی و به‌شه‌کانی دیکه‌ش نووسه‌رانی ئاوێستایی دایانناون. وه‌کوو: یه‌شته‌کان که‌ باسی سروشت ده‌که‌ن، بۆ نموونه‌: هه‌تاو، مانگ، ئاگر، ئاو و هێزه‌ نه‌ناسراوه‌کانی سروشت.

داژگر

داژگیر، بێژنگی کونبڵاو بۆ گەنم پاککردن.

دیمەن

چاوه‌دیار، به‌رجه‌وه‌ن.

قازەن

دەسک و گوڵ لە چەڵتووکی برنج.

گوڵگەش

وەکوو گوڵ جوان و گەش.

شابەز

سەرۆکی بازرگانان، گەورەبازرگانی شار.

شەکیلە

پارچە هەمبانەی خۆشکراو بۆ سەر دەفر داگرتن.

دڵڕفێن

جوان و دڵگر، زه‌ریف و له‌به‌ردڵان.