خەمۆ

خەملەکۆڵ، خەمهەڵگر، بەکەسێک دەگوترێ کە بەخەم بێ بۆ هەموو کەس.

کەوی

1. ماڵیی، لینی، ڕام، ئاژەڵ یان پەلەوەری دەستەمۆکراو؛ 2. ڕنوو، کڵێڵە، شاپە؛ 3. کەوانەی دەوری دەف و بێژنگ و هیدیکە؛ 4. جۆرێک گیایە؛ 5. کەدی، هۆبەر، پادە، پادەکردن، لەخۆگرتن؛ 6. لێوارەی دەفر؛ 7. قەراخ ئاو؛ 8. تەختی لەسەر دانیشتن.

سندی

نێوی هۆزێکی کوردە لە لای شاری مووسڵ لە باشووری کوردستان.

ئاریشه

دژوار، سه‌خت، چه‌توون، زه‌حمه‌ت.

بێشاسپ

گوندێکە لە مەڵبەندی (گەورکایەتی) لە ناوچەی سەردەشت. هەندێ نێو لە کوردەواریدا هەن، بۆ نموونە: (بێشاسپ، بەێتاس، بێوتوون، بێژوێ، بێتووش، بێخمە، بێگۆڤە، بێتواتە، بێخاڵ، بێواس، بێلوو، بێڵەوار، بینگۆل، بێواس، بێساران) و هیدیکە که زۆر کۆنن و دەگەڕێنەوە بۆ هەزاران ساڵ لەمەوبەر و ریشەیان لە گاتاکانی زەڕدشدا هەیە، چونکە یەکەم وشەی هەموویان واتای بەغ دەدا کە دواتر بووە بە (بەت و بێ) وەکوو بێشاسپ.

سیاچەم

1. چاوڕەش؛ 2. چەمی رەش و لێڵ.

سانە

هەسان، بەردی تیژکردنی چەقۆ.

لێزان

1. کارزان، لەشتزان؛ 2. ناوچەیەکە لە بادینان لە کوردستان.

شلومل

جوانی لەشنەرم و نییان. (شلوملی، خاڵلەملی، چاوبەکلی، بەچەندی؟!)

خێوانە

به‌رکوت، گه‌نمێ که‌ به‌ر له‌ هه‌ڕه‌تێ دروێنه‌ ده‌یدروون و گێره‌ ده‌کرێ بۆ خواردن.