ساوانسۆ

نێوی هەوارێکە لە هەورامانی کوردستان.

درسیم

دێرسیم، ناوچەیەکی بەرینە لە کوردستانی باکوور‌، کە داگری چەند باژێر و چەندین گوندە، لەم ناوچەیەدا کوردی زاراوەزازا و کرمانج پێکەوە دەژین کە زازاکانیان سەر بە ئایینزای عەلەوین؛ شۆڕشی دەرسیم کە بە سەرۆکایەتی شێخ رەزای دەرسیم لە چیای ئاگری هەڵگیرسا، لەم ناوچەیەوە دەستی پێکرد؛ وشەی دێرسیم، دوور نییە لە دوو وشەی (دێر: پەرستگا و سیم: زێڕین و پیرۆز) پێک هاتبێ بەواتای پەرستگای زێڕین، یان جێگای پیری زەڕدەشتییەکان.

بەدرە

1. کیسەیەک بووە کە لە کۆندا پارە و زێڕ و شتی وایان تێدا هەڵگرتووە؛ 2. نێوی یەکێ لە سەردارەکانی خەشایارشای پاشای مادەکان بووە؛ 3. نێوی شارێکە کوردنشینە لە ناوچەکانی خوارووی باشووری کوردستان کە کوردی کەڵوڕی تێدا دەژیا، بەڵام حکوومەتی بەعس کردی بە عەرەبنشین و زمانی کوردیی لە پاشماوەی ئەو کوردانەی کە لەوێ مابوون قەدەخە کرد و لەناو عەرەبدا تواندنییەوە، هەرچەند ئێستاش هەستی کوردایەتییان هەر ماوە بەڵام زەبری زۆریان وێکەوت.

هاوتا

1. وەکوو، وێنەی؛ 2. هاولف، هاوبەش.

ئالاز

1. قامک، تلی، ئەنگوست؛ 2. خەڵووز، رەژی.

جۆمەرد

بڕوانە (جامێر).

کەلار

1. هەلار، خاپوور؛ 2. لەسەریەک دانراوی بەرزەوەبوو؛ 3. کەلی بەرز و بڵند؛ 4. شارۆچکەیە لەلای دەربەنیخان لە کوردستانی باشوور.

ژاژاک

ژاژکە، جاچکە، بنێشت، وێژەن.

خەروا

1. جۆرێک کولێره‌یه‌ که‌ له‌ ژێر ژیله‌مۆ ده‌برژێ؛ 2. نانه‌قه‌یسی و نانه‌هه‌نجیر.

سۆنە

چەشنێک مراوییە کە بە نێرەکەی دەگوترێ: سەرسەوز و بە مێچکەکەی: بۆرچیل یا بۆرچین. لە دیاربەکر و دەوروبەر بە سۆنە دەڵێن: وەردەک.