ئاد
وشهی ئاد به تهنیا، چهند واتای ههیه: 1. دوورگه، وشکانی لهناو ئاودا، 2. هێز، بڕست، زۆر، توانا، 3. خودای هێز و دهسهڵات. 4. له کۆندا نێوی خودای با بووه. ئهم نێوه بۆته پێشبهندی زۆر وشهی دیکه له زمانی کوردیی کۆندا. زۆر جاریش وشهی (د) ئهگۆڕدرێ بۆ وشهی (ز).
ناهی
1. گیایەکە گوڵی لە ئەستێرە دەکا؛ 2. ئەستێرەی بەیان.
میران
1. کۆی میر، پاشا؛ 2. میران نێوی هۆزێکی کوردی کۆچەریی بووە لە کوردستان؛ میر لە کوردیدا، کورتکراوەی نازنێوی (ئەمیر) ە و لەگەڵ وشەی (اَمیر) ی فارسیی، کە واتای (سەیید) دەدا، جیاوازە. نموونەی میرەکانی کوردستان: (میری سۆران و میری بۆتان) ە.
خێوانە
بهرکوت، گهنمێ که بهر له ههڕهتێ دروێنه دهیدروون و گێره دهکرێ بۆ خواردن.
مێوژە
مەویژ، مێوژ، ترێی لەبەرهەتاو وشککراو.
سەرتەل
1. تەڵچن، هەڵبژاردە؛ 2. هەرەباش؛ 3. سەرەتا.
ئەردەڵان
1. ئاردەڵان، نیوەزاراوەیێکی زمانی کوردییە؛ 2. تیرەیەکی کۆنی کوردن؛ 3. نێوی میرانی بنەماڵەی ئەردەڵانە؛ 4. نێوی بەشی له رۆژهەڵاتی کوردستان بووە له سەردەمی سەفەوییەکاندا؛ 5. نازنێوی شاعیری کورد (حسینعلی ئەردەڵان)ە؛ لە مێژووی کورد و کوردستانی شێخ موحەممەدی مەردۆخدا هاتووە: (ئاردەڵ نێوبانگی خوسرەوی ئاشەوانە کە یەزگردی شالیاری (ئێران) ی کوشت!)؛
بێشاسپ
گوندێکە لە مەڵبەندی (گەورکایەتی) لە ناوچەی سەردەشت. هەندێ نێو لە کوردەواریدا هەن، بۆ نموونە: (بێشاسپ، بەێتاس، بێوتوون، بێژوێ، بێتووش، بێخمە، بێگۆڤە، بێتواتە، بێخاڵ، بێواس، بێلوو، بێڵەوار، بینگۆل، بێواس، بێساران) و هیدیکە که زۆر کۆنن و دەگەڕێنەوە بۆ هەزاران ساڵ لەمەوبەر و ریشەیان لە گاتاکانی زەڕدشدا هەیە، چونکە یەکەم وشەی هەموویان واتای بەغ دەدا کە دواتر بووە بە (بەت و بێ) وەکوو بێشاسپ.
پژاو
1. دەشتی زەق و بەراو؛ 2. دەشتێکە لەبەری زرێبار، کە (ماش)یان لێ هەڵدەبەست بۆ ماسیگرتن؛ ماش: وەکوو تەیمان و کۆڵیت، لەبەراو درووست دەکرێ تا ماسی تێبکەوێ و بیگرن.
بناوی
بناو، گوندێکە لە تەنیشت گوندی هەنارە لەسەر رۆباری بەستۆرە لە کوردستانی باشوور. بڕوانە بناو.