بەیبوون

گوڵێکە لە تەڕەزنان و لە کوێستانان دەڕوێ، بستێک پتر هەڵناچێ و بۆنی لە دوورەوە وەک بۆنی چنوور و شەوبۆ دەچێ و گوڵی ئاسمانی و سپی دەکا.

ڕاژۆ

1. کاریتە و دیرەگی بچووک؛ 2. گوندێکە لە کوردستانی رۆژهەڵات.

نەکەرۆز

1. زۆرسارد؛ 2. سەخت و رووتەن. 3. چیایەکە لەلای بانە لە کوردستان.

دڵبرین

کەسی دڵ بریندار، دڵی پڕ ژان، دڵشکاو

خۆماڵ

ماڵیی، تایبەت بەماڵی خۆت.

میدیا

1. ماد، مەدیا، میدیا، نێوی دەوڵەتی مادەکان بووە؛ 2. ئەو شوێنەی کە مادەکانی لێ ژیاون؛ (میدی) یەکان لە رەگەزی هێند و ئورووپی بوونە و لە سەدەی نۆیەمی بەر لە زایین، لە ‌رۆژهەڵاتی زەلیای کاسپین یان قەزوێنەوە چوونەتە رۆژاوای باکووری کێوەکانی ئێران واتە وڵاتی (میدیا) و وردەوردە دەسە‌ڵاتیان بە سەر دراوسێکانیشیاندا پەیدا کردووە و لە کۆتایی سەدەی هەشتەمی بەر لە زایین، حوکوومەتێکی سەربەخۆیان دامەزراندووە و نەتەوەی پارسیشیان خستۆتە ژێر دەسە‌ڵاتی خۆیان و شاری هەگمتەنا یان هەکمتان، هەمەدان) ی ئێستایان کردووە بە پایتەخت، بەڵام ساڵی 550ی بەر لە زایین بە دەست کوورشی هەخامەنشی بەزیون و لە دەسە‌ڵات کەوتوون. وشەی ماد دواتر لە سەردەمی ساسانییەکاندا بووە بە (مای) و پاشان عەرەب کردوویەت بە (ماه)، بۆ میناک بە دینەوەریان گوتووە: ماه بەسرە و بە نەهاوەندیش: ماه کووفە! بڕوانه بۆ وشەی ماد.

دینێ

1. ئاماژه‌ به‌ کیژ یان کوڕی سه‌رشێت و سه‌ره‌ڕۆ له‌ ئه‌ڤینداریدا؛ 2. سه‌ربه‌ندی گۆرانییه‌کی کوردییه‌. (وه‌ره‌ دینێ و دینێ من).

بەرچەم

پێشڕۆبار، ئەو شوێنەی کە ئاو دادەپەڕێ و مەند رادەوەستێ. گۆمیلکەی بەر رۆبار.

پاکڵە

1. کڵی پرد، پایەی پرد؛ 2. ئاگرهەڵکەر، بەرپرسی ئاگری کوورە.

ئاماڵ

وێچوو، نزیک به‌. (فڵانه‌ که‌س ره‌نگی ئاماڵ زه‌رده‌).