بەرزام

نێوی باپیرە گەورەی مانی نەقاشی بە رەتەوە کوردە به گێڕانەوەی مێژوو.

پاسا

1. شاراوە، بەرپیوار، نادیار؛ 2. چاوپۆشی؛ 3. سەرپۆش؛ 4. داپۆشەر، ونکەر، گومکەر، وەشێر؛ 5. پێ لە عەرد سوون، پا بە زوەینا ساوین.

وەردان

1. بەردان، بەرەڵاکردن؛ 2. لێزیادکردن، خستنەسەر؛ 3. وەردبڕین، زەوینێک کە دووجار بکێڵدرێ.

ئاوتین

1. ئابتین، خاراو، لەکڵ دەرهاتوو؛ 2. نێوی باوکی فەریدوونی دامەزرێنەری پاشایەتی خالدی (کاردۆخی)یەکان بووە.

گوڵاڵە

گوڵێکی سووری لاسکدرێژی بەهارییە کە خاڵخاڵی ڕەشی تێدایە.

تەڤگەر

کۆگەڕ، پێکەوە بە کۆمەڵ گەڕیان، بە کۆمەڵ بزووتن، تەواو لە گەڕن و جووڵە، تەڤگەڕ، وشەیەکی کرمانجییە واتە: هەدانەدەر، هەمیشە لە جووڵە و گەڕاندا، دانەسەکناو. لە ئەدەبیاتدا بۆ (بزووتنەوهی سیاسی‌) بەکار دەبرێ، وەکوو: بزووتنەوەی کوردستان.

مەرینا

گوندێکە لە باشووری کوردستان.

زۆر

زۆرۆ، ئیبنو خەلەکان کە کورد بووە و لە بنەڕەتا خەڵکی هەولێر بووە، دەڵێ: زۆر نێوی کوڕی ئەژدەهاک بووە و بنەڕەتی (شارەزوور) لە کوردستان ئەو دایناوە؛ حەمدوڵڵا مستەوفیش دەڵێ: نێوی شارەوزوور لەبەر ئەوە بووە کە دەسەڵاتدارانی ئەوێ زۆردار و شەڕکەر بوونە. لە ڕۆژئاوای کوردستان کە قەراخ سنووری خاکی عەرەب و کورد دەگرێتەوە، شارێک هەیە کە نێوی (دێرەزوور)ه لە کۆندا سریانی و کوردی لێ ژیاوە‌، بەڵام دواتر لەلایەن حکوومەتی (بعث)ی سووریەوە، عەرەبیان تێدا بیشتەجێ کردووە.‌ لەوە دەچێ کە ئەو شارەش هەر (زۆر) ئاوەدانی کردبێتەوە، چونکە ئەو سریانی و ئاسوورییگەلەی کە لە کوردستان ژیاون و کلیسایان هەبووە، کوردەکان بە کلیساکانی ئاسوورییەکانیان گوتووە: دێر! کە وشەیەکیب ئاوێستایی مادییە و لە کوردیی و فارسیشدا وشەیێکە هاوبەش. ئەگەر نێوی کوڕی ئەژدەهاکیش زۆر یا زوور بووبێ، (دێرە زوور) واتە: کلیسای زوور. وەک چۆن دەگوترێ شارەزوور، واتە شارێک کە زۆر یا زوور ئاوەدانی کردبێتەوە.

ماوەرد

گوڵی گوڵاو، گوڵی موحەممەدیی.

بارانە

1. باران، واران، وەشت؛ 2. وشەی سەربەندی چەندین گۆرانیی فۆلکلۆرە.