سیابەند

نێوی قارەمانی چیرۆکی (سیابەند و خەجێ)یە کە داستانێکی کۆنی ئەویندارانەیە. مێژووی ژیانی خەج و سیامەند روون نییە بەڵام، بەیتی ئەم دوو گراوییە وێنایەکی راستەقینەیە لە بەسەرهاتی دڵتەزێنی ئەو دوو گراوییە. خەج و سیامەند، خەڵکی (کێلەسیپان) ی ناوچەی مهابادن کە ئێستاش گڵکۆی هەر دووکیان هەر لەوێیە.

ئه‌رسان

نێوی هۆزێکی کورد بووه‌ له‌ باکووری کوردستان.

بەرهەم

1. بەهرە؛ 2. داهات؛ 3. بەش؛ 4. بەروبۆ.

پەلکەزێڕ

پەلکەی زێڕین، ئاماژە بە قژی زەرد.

ئاژەنگ

خەوی سووک، سووکەخەو، سەرخەو، باران

پێروو

1. ئەستێرەی کۆ؛ 2. منداڵی پاگرتووی فێرە رۆییشتن.

نالی

1. زراڤ، باریک؛ 2. هاوار و رۆڕۆ؛ 3. پرزەی ناو قەڵەمی قامیش؛ 4. دۆشەک؛ 5. نازنێوی شاعیری نێوداری کورد، (مەلا خدری ئەحمەدی میکائیلی) یە، کە خەڵکی گوندی (خاکوخۆڵ) شارەزوور بووە.

تاڤرا

چیایەکە لە ناوچەی (دەرسیم) لە باکووری کوردستان.

خانیلە

خانیلە گوندێکە لە ناوچەی روانسەر لە کوردستان.

لێشاو

1. ئاوی زۆر و خوڕ؛ 2. بە هورووژم.