تایبەت

شوێنەوارە مێژووییەکان

بینایەکی مێژوویی گشتگیر لە دێرسیم دۆزرایەوە

لەلایەن خەڵکی ناوچەکەوە، تا ئێستا ئەو ناوچەیە بە "گۆڕی شاژن" ناو دەبرا و گۆڕەکانی ناو بەردەکە، ڕەفەکان کە لە بەردەکەدا نەخشێنراون، کۆڵەکەکانی وەک دیوار و ژوورەکانی بووک، بە تەواوی ئاماژەن بۆ سەردەمی ئاسنین.

پەیکەرەی هێرکوولی یۆنانی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

دوو قەڵای مێژووییی پارێزگای ئیلامی ڕۆژهەڵاتی کوردستان

شاری دێرینی شوعەیب و چیرۆکە ئەفسوناوییەکانی

شاری شوعەیب سەر بە ناوچەی هەرانی سەر بە ڕحای باکووری کوردستانە. بە گوێرەی سەرچاوەکان، شاری دێرینی شوعەیب لە سەردەمی شوعەیبی پێغەمبەرەوە ماوەتەوە.

شوێنەواری مێژوویی قەڵای شێروانە لە شاری کەلار

قەڵای "بێردووک" لە ورمێ

ئاسەواری مێژوویی گوندی "بێردووک" سەر بە ناوچەی سۆمای برادۆستی ورمێ، یەکێک لە گرینگترین ئاسەوارە مێژووییەکانی کوردستانە. قەڵای "بێردووک" لە شوێنێکی سەخت و کوێستانی و نزیکی سنوورەکانی ڕۆژهەڵات و باکووری کوردستان هەڵکەوتووە و مێژینەکەی بۆ سەردەمی سەفەوییەکان دەگەڕێتەوە کە لەلایەن "تەقی سوڵتان بێن نەزەر بەیگ بێن غازی" بونیاد نراوە.

بازاڕی داپۆشراوی مێژوویی شاری ورمێ

سەقفی ئەم بازاڕە بە تێپەڕبوونی کات لە هەندێک شوێن داڕماوە و لە ساڵانی ڕابردوودا لەلایەن میراتی ڕۆشنبیرییەوە نۆژەن کراوەتەوە. هەروەها بازاڕی مێژوویی شاری ورمێ لە ٧ بەشی جیاواز پێک هاتووە.

گردی مێژوویی باشوور لە شاری سێرت لە باکووری کوردستان

گردی باشوور ٢٠ کیلۆمەتر لە باکووری ڕۆژاوا و لە نزیک سێرتی باکووری کوردستانە. لە دۆڵی بۆتان لە نزیک ڕووباری باشوور کە لە شاخی بەدلیسەوە دێت و ئەو گردە لە بن بەنداوی ئیلیسوویە.

گردی 8000 ساڵەی "تل خەلەف" لە ڕۆژاوای کوردستان

ناوچەی تل خەلەف چەندین بەهای پیرۆزی مرۆیی لە مێژوودا دەرخستووە و خاوەنی کولتوورێکی دەوڵەمەندە. ئەم دەوڵەمەندییە هۆکارێکە بۆ ئەوەی لە ٨ هەزار ساڵ لەمەوبەرەوە زۆر هێرشی کراوەتە سەر.

یەکەم ماچکردنی ڕۆمانتیک، ٤٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر لە میزۆپۆتامیا تۆمار کراوە

قەڵای هەڵۆخان لە شاری مەریوان

ئەم قەڵایە دواتر بە قەڵای "مەریوان" ناوبانگی دەرکرد و بۆ ماوەی ٣ سەدە ناوەندی سەرەکیی حکوومەتی بابان و ئەردەڵانەکان بووە. کێوی ئیمام بەسەر دەشت و شاری هەنووکەییی مەریواندا زاڵە.

خوڕەماوا و قەڵای فەلەکولئەفلاک

لە شوێنی ئێستای خوڕەماوادا و لە سەردەمی عیلامییەکاندا شارێک بە ناوی "خایدالوو" هەبووە و شاری "شاپوورخاست" بە فەرمانی شاپووری دووەم لەسەر وێرانەکانی ئەودا ساز کراوە. ئاسەوارە کۆنە بەجێماوەکان پیشان دەدەن کە خوڕەماوا یەکێک لە شارە گرینگەکانی سەردەمی ساسانییەکان بووە و قەڵای فەلەکولئەفلاک هێمای ئەم شارەیە.

کەنیسەی مێژووییی دایە مەریەم لە شاری ورمێی ڕۆژهەڵاتی کوردستان

لە تەلارسازیی کەنیسەی دایە مەریەمدا مرۆڤ دەتوانێت شێوازی تەلارسازیی سەردەمی ساسانییەکان بەباشی ببینێت. هەروەها لەنێو بینای کەنیسەکەدا نیشانەگەلێکی هاوبەش لە پەرستەگەی ئاگری ساسانییەکانیش هەیە.

شاری ماکۆ و قەڵا مێژووییەکەی

لە ۲۵۰ هێکتاری قەڵا مێژووییەکەی ماکۆ، هەتا ئێستا لەسەر ۷۵ هێکتاری لێکۆڵێنەوە کراوە و شوێنەوارناسان هەوڵیان داوە بە شێوەیەکی ورد لەسەر ئەو ۷۵ هێکتارە بکۆڵنەوە و گرینگیی پێ بدەن.

ئاروون ئاوا، شارێکی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە چەندین ناوی جیاواز لە مێژوودا - بەشی 2

شارێک لە باکووری کوردستان، شوێنەواری 22 شارستانییەتی لێیە

شاری ئانی نزیکە لە شاری قەرس لە هەرێمی سەرحەدی باکووری کوردستان و شوێنەواری ٢٢ شارستانییەتی لێ بەجێ ماوە. شاری ئانی، ٤٥ کیلۆمەتر لە ڕۆژهەڵاتی شاری قەرس دوورە. مەزندە دەکرێت لە دیوارەکانی شاری ئانیدا ٢٤ دەروازە هەبووبێت. بەڵام ئەمڕۆ تەنها ٧ دەروازە لەو ٢٤ دەروازەیە لەسەرپێ ماونەتەوە. دەرگای چوونە ژوورەوەی قەڵای ئانی دەروازەی شێرە.

ئەستوونێکی دووهەزار ساڵەی گردی تەیرێ ڕەش لە باکووری کوردستان داڕما

"گردی تەیرێ ڕەش" کە دەکەوێتە ناوچەی کۆلیکی سەمسوور، شوێنەوارێکی مێژووییی گرنگە و پێش ٢ هەزار ساڵ لەلایەن دەوڵەتی کۆماگەنەی کوردەوە دروست کراوە. گردەکە بە کۆکردنەوەی بەرد تا ٢٠ مەتر بەرزکراوەتەوە.

کۆنترین دیمەنی هەڵکۆڵراو لەسەر بەرد لە باکووری کوردستان دۆزرایەوە

چیای نەمروود و شوێنەوارە مێژووییەکەی

چیای بێلی کە زیاتر بە ناوی چیای نەمروود ناسراوە، یەکێکە لە گرنگترین هێما و توخمەکانی دەوڵەتی کۆماگەنە و یەکێکە لە چیا هەرە گرنگەکانی باکووری کوردستان. چیای بێلی یان نەمرود، دەکەوێتە سنووری پارێزگای سەمسوور لە باکووری کوردستان و لە ساڵی ١٩٨٧ لەلایەن یونسکۆوە وەک میراتی جیهانی ناسێندرا. بەرزیی چیای بێلی ٢١٥٠ مەتر و ڕووبەرەکەی ١١ هێکتارە.

گۆڕخانەی فەقرەقای مهاباد، مەزارێکی 2700 ساڵەی مادەکان

شوێنەوارناسان دەڵێن فەقرەقا باکووریترین گۆڕخانەی مادەکانە. ئەو گۆڕاخانانەی دیکەی سەردەمی مادەکان هەموویان لە باشووری فەقرەقا هەڵکەوتوون و هێندێک جیاوازییان لەگەڵ فەقرەقا هەیە. سەرەکیترین جیاوازییان ئەوەیە ئەوان بەرهەیوانیان هەیە و بە پێچەوانەوە فەقرەقا بەرهەیوانی نییە و بە بێ هەیوان لە ناو دڵی شاخەکەدا هەڵکەندراوە و ئەو چوار ئەستوونەی هەیەتی زیاتر لە دوو هەزار و حەوسەد ساڵە توانیویانە بیناکە لە داڕمان بپارێزن.

گردی ئەندارێ، شوێنەوارێکی 10 هەزار ساڵە لە عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان

قشڵەی کۆیە، میراتێکی لەبیر کراو و هێمایەکی مەزن

ئەو قەڵایە دەبوو و دەبێ ببێتە شوێنیک کە شوناسی کۆنی کۆیە وەدەر بخا و وەک مووزەخانەیەکی کولتووری کەڵکی لێ وەربگیرێ. بە تایبەت کە لە شانێکییەوە  مەزار و گڵکۆی شاعیری گەورەی کورد و دانەری سروودی نیشتمانیی "ئەی ڕەقیب" واتە مامۆستا "یۆنس ڕەئووف" ناسراو بە "دڵدار" هەڵکەوتووە. لە لایەکیشی تۆپەکەی "وەستا ڕەجەب" دانراوە.

لە باکووری کوردستان گۆڕێکی سەردەمی ئورارتووییەکان دۆزرایەوە

گردی مۆزان لە ڕۆژئاوای کوردستان، پایتەختی شارستانییەتی هووری

گردی مۆزان شاری دێرینی ئۆرکێشە کە ئێستا لە نزیک شاری عامودێ لە ڕۆژاوای کوردستان هەڵکەوتووە. هەروەها "ئۆرکێش" ناوەندی کۆنی هوورییەکانە و گردی مۆزان ٣ هەزار ساڵ پێش زایین دروست بووە و دوای ئەوەی گەیشتووەتە پێشکەوتووترین ئاست، ٢ هەزار ساڵ پێش زایین لاواز بووە و لە کۆتاییی ٢ هەزار ساڵیدا لەناوچووە. لە سەرەتای شارستانییەتی هوورییەکان، ئۆرکێش بە ناوەندی سەرەکیی سیاسی و ئایینی ناسرابوو.
ئایا دەتهەوێت ئاگاداری دوایین بابەت و هەواڵەکانمان بیت؟
تکایە بڕیار بدە!