تایبەت

ئەدەبی منداڵان

هەندێک ڕەخنەی پەداگۆژیک لەسەر چیرۆکی منداڵان – بەشی دووەم

هەندێک ڕەخنەی پەداگۆژیک لەسەر چیرۆکی منداڵان – بەشی یەکەم

لەو کۆمەڵگەیەدا کە ئەمڕۆ تێیدا دەژین، هەرچەندە دەبینین ئەدەبی کوردی لە گەشەکردندایە، بەتایبەتی ئەدەبی منداڵان، بەڵام زۆربەی چیرۆکەکانی منداڵان لایەنی لاوازی زۆریان هەیە کە کاریگەرییان لەسەر دەروونی منداڵان هەیە و دەبنە کێشە.

جۆرەکانی چیرۆکی منداڵان – بەشی دووەم

منداڵان لە ڕێگەی چیرۆکی ڕاستەقینەوە جیاوازیی نێوان فانتازیا و ڕاستییان بۆ دەردەکەوێت. هەروەها فێری ڕێگای ژیان، ئاژەڵ، زانست و پەروەردە دەبن. فێر دەبن کە چۆن کۆڵان، ماڵ و ژوورەکەیان خاوێن بکەنەوە. فێر دەبن لە ژیاندا بۆ خۆشەویستی یارمەتیی دەوروبەریان بدەن و ئەگەر ڕووبەڕووی سەختییەکی ڕاستەقینە بوونەوە، لە بەردەمیدا بەهێز بن و بتوانن خۆیان لەو سەختییانە ڕزگار بکەن.

جۆرەکانی چیرۆکی منداڵان – بەشی یەکەم

مێژوو و پەیدابوونی ئەدەبیاتی منداڵان – بەشی پێنجەم

"کەماڵ بورکای" کتێبێکی بۆ منداڵان بە ناوی "ئالیکۆ و باز" نووسیوە. ئەم کتێبە لەلایەن بڵاوکراوەی "ڕۆژا نوو"وە چاپ کراوە. پاشان وەرگێڕدرایە سەر زمانەکانی ئاڵمانی و سویدی. هەروەها وەشانگەی "نوودەم" کە لەلایەن "فرات جەوەری"یەوە بەڕێوە دەبرا، لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا چەندین کتێبی منداڵانی بڵاو کردەوە کە لە زمانەکانی دیکەوە وەرگێڕدرابوون. چەندین کتێبی "ئاسترید لیندگەن، هەننیگ مانکەل و پەر نیلسۆن" کە وەرگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی، لەلایەن وەشانگەی "نوودەم"ەوە چاپ و بڵاو کراونەتەوە.

مێژوو و پەیدابوونی ئەدەبیاتی منداڵان – بەشی چوارەم

مێژوو و پەیدابوونی ئەدەبیاتی منداڵان – بەشی سێیەم

کوردان لەبەر ئەو هۆکارانە و ئەو هەلومەرجەی کە تێیدا ژیاون، ئەدەبی منداڵانی لە ئەدەبیاتی نێودەوڵەتی دوا کەوتووە و درەنگ دەستی پێ کردووە. منداڵانی کورد بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئەدەبیاتی نووسراوی خۆیان وەک، کتێب، گۆڤار، ڕۆژنامە، چیرۆک و هەموو جۆرە کەرەستەیەکی ئەدەبیی پڕ لە ڕەنگ و وێنە دوور بوون.

لەنێو ساڵانی بێ ڕاوەستانی بەرهەمداریی ئەمینە عەمەر – بەشی دووەم

"کەچا کورد" (ئەمینە عەمەر) جگە لە گرینگیدان بە بەرهەمی بواری ڕێزمان و زمانەوانیی کوردی، گرینگیی بە بەرهەم و نووسینی بەهرەمەندی و ئافراندنیش داوە. لە بواری شیعر و کورتەچیرۆکیشدا کۆمەڵێک بەرهەمی نایابی پێشکەش کردووە. لە ڕووی ڕێکخستنی کرۆنۆلۆژییەوە، ئەم بەرهەمانە بە شێوەیەکی ڕێکوپێک بوونیان نەبوو و بەپێی وێنە و سەرچاوەکانی دەستمان توانیمان لیستێک و کورتەناسینێک لەسەر ئەو بەرهەمانە پێشکەش بکەین.

مێژوو و پەیدابوونی ئەدەبیاتی منداڵان – بەشی دووەم

سەدەی بیستەم بۆ منداڵان بە سەردەمی زێڕین ناو دەبرێت، چونکە لەو سەردەمەدا چەندین چاپخانە و وەشانگەی ناحوکمی دامەزران و کتێبی تایبەت بە منداڵان بڵاو کرانەوە." لەو سەردەمەدا و دواتر، زۆرێک لە نووسەران بۆ منداڵانیان نووسیوە و زۆر کاری جیاوازیان بۆ ئەدەبیاتی منداڵان ئەنجام داوە

مێژوو و پەیدابوونی ئەدەبیاتی منداڵان – بەشی یەکەم

ئەدەبی منداڵان لە جیهاندا بە ئارامی دەرنەکەوتووە و ئاماژەکانی لە کۆمەڵگەکاندا دۆزراونەتەوە هەتا گەیشتووەتە سەردەمی ئێستامان و جێگەی تایبەتی خۆی گرتووە. بۆیە لەمەودوا دەتوانین باسی ئەمە لە هەندێک وڵاتدا بکەین.

جیاوازی و لێکچوونی چیرۆکی منداڵان لەگەڵ دەقەکانی تر

نووسەرانی منداڵان، کاتێک دەست دەکەن بە نووسین و بیرۆکەیان بۆ دێت، بیر لەوە دەکەنەوە کە ئەو بیرۆکەیە بەپێی مێشکی منداڵەکە چۆنە و چۆن کاریگەریی لەسەر هەست و خەیاڵیان دەبێت. جگە لەوەش، نووسەر لە هەنگاوی دووەمدا بیر لەوە دەکاتەوە کە تاچەند نیگارکێش دەتوانێت ئەوەی دەینووسێت وەریبگێڕێتە سەر زمانی وێنەکە و ڕەنگی بۆ بەکار بێنێت.

کاریگەریی چیرۆکەکان لەسەر تێکەڵبوونی منداڵان لەگەڵ خێزان و کۆمەڵگە

هەڵوێست و کەسایەتیی منداڵان لە خوێندنەوەی چیرۆکەکاندا

گۆڤاری کوردیی منداڵان

گۆڤاری کوردیی منداڵان درەنگتر لە گۆڤارەکانی جیهان دەرکەوتن. ئەمەش یەکێکە لە هۆکارەکانی دواکەوتنی بڵاوبوونەوەی ئەدەبیاتی کوردیی منداڵان. گۆڤاری "گروگاڵی منداڵانی کورد" ساڵی ١٩٤٦ لە سەردەمی کۆماری کوردستان لە شاری مەهاباد دەرچوو و بەڕێوەبەرەکەی "قادر مودەڕسی" بوو. تەنیا سێ ژمارەی ئەم گۆڤارە بڵاو کرایەوە و بەردەوام نەبوو.

کاریگەریی چیرۆکەکان لەسەر پەیوەندیی منداڵان لەگەڵ خێزان و کۆمەڵگە

پەروەردە لە ڕێگەی چیرۆکەکانی پێش قوتابخانە، یەکێکە لە ڕێگا سەرەکییەکان کە بۆ دابینکردنی دواڕۆژی منداڵان، دەبێتە یارمەتیدەر.

زمانی چیرۆکەکان وەک وشە و ڕستە – ٢

کاتێک کەسێکی گەورە ئەم چیرۆکە بخوێنێتەوە، ڕەنگە جێگەی سەرنجی نەبێت، بەڵام منداڵان وەها نین. منداڵان زۆر پرسیارکەرن و پرسیاری سەیروسەمەر دەکەن.

زمانی چیرۆکەکان وەک وشە و ڕستە – ١

چیرۆکەکان بۆ فێرکردنی منداڵان ڕێگایەکی زۆر باشن و فێری چەندین وشە و زاراوەی نوێ و هەروەها بیرۆکەی جیاوازیان دەکات.

وێنە و ڕەنگ لە چیرۆکی منداڵاندا

منداڵان هەستیارن و خەیاڵی بێ سنووریان هەیە. ئەوان بە هەستەکانیان سەیری شتەکانی دەوروبەریان دەکەن و دەکەونە ژێر کاریگەرییانەوە.

کاریگەریی ئەرێنی و نەرێنیی چیرۆکەکان لەسەر خەیاڵی منداڵان - ٢

لەو چیرۆکانەدا، هەرگیز باسی پیاوێکی خراپ ناکرێت، بەڵکوو هەمیشە باسی ژنێکی خراپ و باوەژنێکی خراپ و قەرەچی دەکرێت. ئەمە لە چییەوە سەرچاوە دەگرێت؟!

کاریگەریی ئەرێنی و نەرێنیی چیرۆکەکان لەسەر خەیاڵی منداڵان - ١

چیرۆکی باش چەندە کاریگەریی ئەرێنیی لەسەر منداڵان و خەیاڵیان هەیە، چیرۆکیش خراپیش ئەوەندە کاریگەریی نەرێنی لەسەر یادەوەری، دەروون، هەست، خەیاڵ و شێوازی ژیان دادەنێت و کەسایەتیی منداڵان دەکاتە ئامانج.

گرینگیی ئەدەبی منداڵان لەنێو کورداندا

ئەدەبی کوردی وەک ئەدەبیاتی تری مرۆڤایەتی، لە چوارچێوەی دۆز و پەروەردەیەکی دروست و ژیانێکی باشدا، باسی منداڵان دەکات. منداڵان لە کۆمەڵگەی کوردیدا، سەرەڕای ئەو بارودۆخە خراپەی تێیدا دەژین، ژیانێکی ئازاد دەژین و خەونی گەورەیان هەیە. کورد سەرەڕای سەختییەکانی ژیانی، هەمیشە گرینگیی بە منداڵ و منداڵی داوە.

منداڵانی کورد وەک منداڵانی دیکەی جیهان نین

منداڵێکی ئاسایی لەم دونیایەدا لە ژینگەیەکی ئارامدا دەژی. هەموو ڕۆژێک لە قوتابخانە بە شێوەیەکی ئاسایی زمانی دایکی فێر دەبێت و کاتێک دەگەڕێتەوە ماڵەوە بە ئارامی لە خێزانەکەیدا دەژی، چیرۆکەکانی بە شێوەیەکی ئاسایی بۆ دەخوێندرێنەوە و بەم شێوەیە جۆری ئەدەبیاتی منداڵان لەو منداڵەدا ڕێکوپێکە.

فەلسەفەی پەروەردە و فەلسەفەی ژیان لە "کتێبی پیرۆزی من"دا

بەڵام بۆ "کتێبی پیرۆزی من"ی سیوەیلی لە هەموان لای من تایبەتترە؟ چون بابەتەکەی بابەتێکی وەهایە کە دەرفەتی هەموو پێشبینییەک لە خوێنەر دەگرێ. کورت و کرمانجی سیوەیلی لەو کتێبەدا خوێندنەوەیەکی فەلسەفی و پەروەردەییی بۆ یەکەم کتێبی ژیانی خۆی و زۆر یەک لە خوێندەوارانی کوردی باشووری کوردستا ن کردووە. ئەویش کتێبی "ئەلف و بێی نوێی" مامۆستا باڵدارە.
ئایا دەتهەوێت ئاگاداری دوایین بابەت و هەواڵەکانمان بیت؟
تکایە بڕیار بدە!