Taybet

Helbest

Dengvedana “Newroz”ê di wêjeya Kurdî de – beşa dawî

Piraniya nivîskar û helbestvanên Kurd di helbest û deqên xwe de behsa Newrozê kirine ku ji ber nebûna derfetê em ê tenê îşareyê bi çend mînak ji helbestên wan bikin. Di dawiyê de ez dixwazim bibêjim ku helbestvanên wek “Muxlîs, Ewnî, Hejar, Zarî, Elî Heseniyanî, Jîla Huseynî, Mihemed Salih Dîlan, Esîrî, Nasir Axabira, Celal Melekşa, Şêrko Bêkes û Ebdulah Paşêw” û hwd, di çend helbestên xwe de behsa Newrozê kirine û bal kişandine ser Kurdistanîbûna Newrozê.

Dengvedana “Newroz”ê di wêjeya Kurdî de – beşa 2yem

Di vê beşê de em ê dengvedana zêdetir a Newrozê di helbest û deqên Kurdî de rabixine ber çavan. Herwisa pêwîst e em îşare bi wê yekê jî bikin ku tevî wê ku em di vê gotarê de dengvedana “Newroz”ê di edebiyata Kurdî de dibînin, em ê hin nivîskar û helbestvanên xwe binêrin ku mixabin navê hin ji wan hatiye jibîrkirin.

Dengvedana “Newroz”ê di wêjeya Kurdî de – beşa 1em

Newroz wek cejna nûbûn û azadiyê di wêjeya Kurdî de û li cem helbestvan û nivîskarên Kurd, hertim girîngiya xwe hebûye. Helbestvan û nivîskarên Kurd di helbest û nivîsên xwe de Newroz wek bedewiyek, dergeheke azadiyê û sembola rizgariya netewî bi kar anîne. Ev mijare jî vedigere bo girêdana înkarkirî ya Kurd û Kurdistanê bi Newrozê re.

Lêkolîna du helbest ji helbestvanên Kurd ji Qefqaziyaya Rûsiyayê

Beriya şoreşa Oktobirê ya sala 1917an, Kurdên Ermenistanê nexwendewar bûn. Lê gencîneya wan di nav Kurdnas û Rojhilatnasên Rûs û Ewropî de bûye sedema ecêbmayînê û piştî hînkirina xwendin û nivîsandinê di nav wan de, karîn deriyekî nû di edebiyata Kurdî de vebikin.

“Elî Arif Axa” û helbesta kilasîk û gotara nû ya wêjeyî

Elî Arif Axa wisa nebe ku agehdarê edebiyata serdema xwe nebûbe. Çimkî her wekî ew di pêşekiya wê kurtiya ku ji bo komên helbestên xwe nivîsiye, behs dike, ew agehdarê helbestên helbestvanên ciwan ên wekî Herdî, Hêmin û Kamran Mukrî bûye, û xuya ye Goran nifşa pey wî bûye, û heta behsa helbestên dîtingehî jî dike û dibêje ez agehdarê wê yekê me ku ew jî hene, lê tevahiya wan bi helbestvanên law zaniye.

Ew helbestvanê Kurd ku form û naveroka helbesta Farsî guherî

Erdnîgariya dîrokî û kultûrî ya Kurd di helbestên “Hemdî” de

“Xwe tohmetbarkirin” di helbestên mamoste Hêmin de

Yek ji helbestên mamoste Hêmin ku lûtkeya nerazîbûnê di hember netewa xwe de ye, helbesta “Yadîgara Şîrîn” e. Di serî de ew helbeste bi çend beytan tê destpêkirin ku xwenîre wisa seh dike evîndarê çav û birûyên keçeke Kurd e û mehta wê dike; Lê wisa nîne.

Hevkariya helbest û felsefê - Beşa 1em

Pêwendiya Nariyê helbestvan û Şêx Mehmûdê Melik

Pêwendiya mamoste Narî û Melîk Mehmûdê nemir bi qasekî germ bûye ku hertim bi helbest name bo hev şandine. Heta ev têkilî û hevaltî bi kurên Şêxê nemir yên wek “Şêx Reûf, Şêx Letîf, Şêx Baba Elî û Şêx Ehmed” re hebûye.

Dîplomasiya wêjeyî û helbesta Kurdî

Şêrko Bêkes wek helbestvanekî ku haya wî ji guhertinên derdora xwe hebû, di helbesta “Kurî Zeryan” de, xeniqîna Semed Bêhrengî dike bi çîrokeke helbestî û bi zimanekî dewlemend vedibêje. Herwisa wekî helbestvanekî azadîxwaz hêmaya desthilata Paşayetiya Îranê ku di ala sêreng a bi nîşaneka “şêr û roj” e, rexne dike.

“Cîhan Ara Paweyî” û derketina jinane di helbesta Kurdî de

Helbestên Cîhana Ara şanoya evîna jinan û hesta nazik a jinane ne ku bi şiroveya jinane û bê tirs ji lomeya serdem ku vegotina wê ya evîndariyê ji bo jinê li cem pesend nebû, hesta xwe ji bo evîndarê xwe nîşan dide.

Xalên girîng ên pirtûka “Di Pesna Jiyanê De” - Ezmûnên Refîq Sabir – Beşa 3yem

Rola Refîq Sabir li rohnkirin û vegotina kevneşopiyên serdest û adetiyên civaka Kurdî ya nîveya duyemîn a sedsala bîstan.

Ji civakê ve bo siyaset û wêjeyê - Ezmûnên Refîq Sabir - beşa 1em

Heta di çarçoveya helbesta nû ya Kurdî de jî, zimanê Refîq Sabir zimanek cuda bû ji wan ziman û awayên vegotin û hevoksaziyên ku helbestvanên serdema wî û beriya wî bi kar anîbûn. Wî hewl da bi lêhûrbûna di nav kûrahiya wateya ziman de, aliyekî nû ji wêjeya veşartî û şiyana ziman fam bike, peyda bike û cihê wê di nav helbestê de vebike. Ezmûnek ku beriya wî di warê helbesta Kurdî de nehatibû kirin.

“Edîb” helbestvanek bi şiyan û kêmtir naskirî yê Mukriyanê

Helbestên Mela Resûl mîrateya helbesta Mukriyanî ya piştî Wefayî ye. Mixabin Mela Resûlê Edîb ji ber zehmetiyên jiyana wî û hemû guhertinên ku di jiyana wî de çê bûne, tenê beşeke kêm ji helbestên wî hatine belavkirin.

Melayê Cizîrî ji esman ve heta erdê – beşa 2yem

Melayê Cizîrî ji esman ve heta erdê – beşa 1em

Ehmed Herdî, Arthur Rimbaudê kurdan e

Herdî di warê awayê nivîsîna helbestê de ango ji bo nivîsîna helbestê demekê dadine û nivîskar di wê de ziman û şêwaza nivîsandinê bi kurtî tîne û dest ji pênûsê berdide ku em dikarin digel Arthur Rimbaud helsengandinê bikin.

Ji “komarîxwaz”iya helbestvanên kurd heta “dije-komar”bûna helbestvanên faris

Her di wê serdemê de helbestvanekî kurd ê xelkê bajarê Mehabadê yê bi navê Mela Marifê Kokeyî    ku ew jî, ji destê sîstema rizî û kevneperestî ya paşayetî bêzar bûbû, helbesteke cuda û mizgînîbexş û têgihîştinî derbarê sîstema komarî dinivîse.

Mihemed Salih Dîlan: Stranbêjekî helbestvan

Dîlan di serdemekê de dest avêtiye bi helbestnivîsînê ku em dikarin di warê wêjeya kurdî de bi serdema veqetînê bi nav bikin. Ji ber ku di vê serdemê de bû ku yekemîn tevgerên helbestvan û nivîskarên kurd di warê nûxwazî de dest pê kir.

Fermo Şair

Li mêvandariya helbestê: Civata çiyayên Arjen Arîyî

Arjen Ariyî jî motîfa çiyê di gelek babetan da bi kar aniye. Carinan weke motîfeka evînî; “ez nazdar, çiya nazdar, tu nazdar”. Çiya ewqasî nazdar e ku di risteyê da jî ketiye di navbera wî û wê da.

Seyîd Yeqûb Mahîdeştî: Helbestvanê Kirmaşanê yê di navbera du kevneşopiyan de

Helbestên Seyîd Yeqûb di nav guherînkariyan de bandoreke zêde hebûye û şêwaz, cure û lênihêrîna wî li gor helbestvanên berî wî, em dikarin bibêjin ku zêdetir di bin bandora Xanay Qubadî û Elmas Xan de bûye.

Şêrko Bêkes û nivîs bi ava niştiman

Tu dixwazî agehdarê dûmahîk babet û nûçeyên me bibî?
Ji kerema xwe biryar bide!