لەتیف هەڵمەت، شاعیریک کە پرچی ئەو کچە ڕەشماڵی گەرمیان و کوێستانیەتی

 

لەتیف ھەڵمەت نووسەر و شاعیر و ڕۆژنامەنووسی بەناوبانگی کوردە  کە لە ساڵی ١٩٤٧ لە کەرکووک لەدایک بووە.

 لە ساڵی ١٩٧٩ دەستی کردووە بە نووسین لە بواری منداڵاندا. زیاتر لە بیست دیوانی هۆنراوە و ١٧ کتێبی بۆ منداڵان هەیە. ساڵی ٢٠٠٦ بەرھەمەکانی کۆکراوەتە کە زیاتر لە  ٥٠٠٠ لاپەڕەیە و خەڵاتی "ئاپیک"ی لەسەر دیوانی منداڵان وەرگرتوو.

لەتیف هەڵمەت لە ماڵێکی ڕۆشنبیردا لەدایک بووە. هەر لە تەمەنی هەشت ساڵییەوە لە مەجلیسەکانی باوکیدا عاشقی هۆنراوەکانی حافزی شیرازی و سەعدیی شیرازی و فەریدەددینی عەتتاری نەیشابووری و جەلالەددینی ڕۆمی و خەیام و بێدڵ و فیردەوسی و ئیبن عەرەبی و ... بووە کە باوکی بۆ میوانەکان و موریدەکانی خوێندووەتەوە و بۆی وەرگێڕاونە سەر زمانی کوردی.

 دواتر خۆی سەوداسەری هۆنراوەی نوێی عەرەبی و ئەورووپی بووە. وەک بەرهەمەکانی بەدر شاکر سەیاب و عەبدولوەهاب بەیاتی و بڵند حەیدەری و ئەدۆنیس و نزار قەبانی و مەحموود دەروێش و سەميح شەللی و بایرۆن و کيتس و مايکۆفسکی و نازم حیکمەت و سەدان شاعیری دیکەی کۆن و نوێ.

لە ناوەندی شەستەکاندا لە بەرنامەکانی "جەلالی میرزا کەریم" و "عەبدوڵڵا عباس"ـدا لە وێستگەی کوردیی بەغداوە هۆنراوەکانی بڵاو کردووەتەوە.

کاراکتێر دیزاینێر: هێمن قارەمانی

 

یەکەم بەرهەمی هۆنراوەی لە ساڵی 1969 لە گۆڤاری ڕزگاریدا کە لە سلێمانی دەردەچوو بڵاوبووەتەوە. یەکەم دیوانیشی بە ناونیشانی "خوا و شارەبچکۆلەکەمان"، لە ساڵی 1970 چاپ کردووە. یەکەم کتێبی منداڵانی لە ساڵی 1979 بە ناونیشانی "جوانترین دێ" بڵاوکردووەتەوە. لەساڵی 1970 بووە بە ئەندامی یەکێتیی نووسەرانی کوردستان.

لەدوای گۆرانی شاعیر، لەتیف هەڵمەت یەکێکە لە دەنگە دیار و بەرچاوەکانی مێژووی هۆنراوەی نوێی کوردی و لە ساڵانی حەفتاکانەوە بەشدارییەکی جددی و گرنگی لە ئەزموونی هۆنراوەی نوێی کوردیدا هەیە. یەکەمین کەسیشە پەخشانەهۆنراوەی نووسیوە. سەرەتای دەرکەوتن و بەناوبانگبوونی ئەم شاعیرە، دەگەڕێتەوە بۆ کۆمەڵە شیعری "خودا و شارە بچکۆلەکەم".

لەتیف هەڵمەت زیاتر لە 79 بەرهەمی چاپ و بڵاوکردووەتەوە، لە بوارەکانی "شیعر بە کوردی و عەرەبی، لێکۆڵینەوەی عەرەبی و کوردی، شیعر بۆ منداڵان، چیرۆک و شانۆنامە، وەرگێڕان لە عەرەبییەوە" کتێبی چاپکراوی هەیە.

شیعرەکانی لەتیف هەڵمەت بۆ زۆرێک لە زمانەکانی جیهان وەک "عەرەبی، فارسی، تورکمانی، ئەڵمانی، ئینگلیزی، هۆڵەندی، سویدی و فڕەنسی وەرگێڕدراون و بڵاوکراونەتەوە و دەیان لێکۆڵینەوە بە کوردی و عەرەبی و فارسی لەسەر شیعرەکانی لەتیف هەڵمەت نووسراون و چاپ و بڵاو کراونەتەوە. بەدەیان کەسیش نامەی ماستەر و دکتۆرایان لەسەر بەرهەمەکانی وەرگرتوە و ژمارەیەک خەڵاتی ناوخۆیی و جیهانیی پێ بەخشراوە لەوانە خەڵاتێکی سویدی لەبواری شیعری منداڵاندا.

بەرهەمە چاپکراوەکانی:

 

شیعر بە کوردی :

خوا و شارەبچکۆلەکەمان

ئامادەبوون بۆ لەدایکبوونێکی تر

پرچی ئەو کچە ڕەشماڵی گەرمیان و کوێستانمە

گەردەلوولی سپی

ئەو نامانەی کە دایکم نایانخوێنێتەوە

ئەو هۆنراوەیەی کە تەواو دەبێ و تەواو نابێ

وشەی جوان گوڵە گوڵ

سروودی هەژاران

ئەم ڕووبارە وشک ناکات

گورگەکانی لەتیف هەڵمەت

بیابانێکی دڕندە نەماوە ئافرەت نەبێ

ددانی پاشەڕۆژ وەکو ددانی جەنگ سپی یە

دیوانی لەتیف هەڵمەت بەرگی یەک

دیوانی لەتیف هەڵمەت بەرگی دوو

دیوانی لەتیف هەڵمەت بەرگی سێ

شیعری دژە شیعر

ئایەتە ونبۆکانی سەدەی بیست و یەک یا سوورەتی گەڕانەوە

بۆ منداڵێتی

هەور و دووناودوون کردنی دەقەکان یا سوورەتە بزر بووەکانی لەتیف هەڵمەت

دارستان هەمیشە چاوەڕوانی گەڕانەوەی باڵندە ونبۆکانێتی

 

شیعر بە عەرەبی :

المدن الحدیدیة

شيخوخة كيلو باترا واطفال المطر ...

تحولات الغيوم

 

لێکۆڵینەوەی وێژەیی :

شیعر .. خەنافس .. تەنوورەی مینیجۆب

ئەو وشانەی دڕ بە تاریکەشەو دەدەن

سۆفی و سۆفیگەرێتی و کاریگەری هزر و ئیدی نائیسلامی

لەسەر سۆفیگەرێتی ئیسلامی

مێژووی سۆفیگەری و سۆفیگەرێتی لە مێژوودا

لە دادایزمەوە تاوەکو سوریالیزم

چۆن و چی بۆ مناڵ بنووسین

جۆرەکانی نووسین بۆ مناڵان

 

شیعر و چیرۆک بۆ مناڵان :

جوانترین دێ

هێلانەیەکی تر

دەنگخۆشترین مەل

مناڵ و باران

مناڵ و چۆلەکە

مناڵ و بووکە شووشە

چۆلەکەی سەر دارەکە

گوڵی ناو ئینجانەکە

گوێدرێژ و پادشا

هەڵبژاردە بۆ مناڵ و بۆ گەورە

پرسیار لە مناڵ

کاتژمێر

مشت و مڕی درەختەکان

پشیلەیەک پاسکیل لێدەخوڕێ

مانگ لە نێوانی هەزار و یەک ئەستێرەدا دەنوێ

قصص كردية للاطفال بە زمانی عەرەبی

دیوانی منداڵان بەرگی یەک

دیوانی مناڵان بەرگی دوو

کۆبەرهەمی مناڵان : ــ چوار جار چاپکراوە

 

چیرۆک و شانۆنامە :

لاوانەوەی ئوور

فەلەستین هەمیشە نیشتمانی غەسان کەنفانی یە

بابەتی وەرگێڕدراو لە عەرەبییەوە :

شیعرئامێزی ئەورووپایی و دیکتاتۆرییەتی ڕۆح

هەر حەوت بەیاننامەی داداییەکانە و کردوومە بەکوردی ...

ئەم ژوورە هیچی تیا نیە ــ هەڵبژاردەی شیعری نوێی عەرەبی و جیهانی ..

خوایە وەرە بۆ ئەمەریکا ــ هەڵبژاردەی شیعری نوێی عەرەبی و جیهانی

مێینە هەر لەسەرەتاوەبوو ــ شیعری سعاد الصباح

سەرم وەک مناڵێک لە کۆشیدا شاردەوە ــ شیعری نزار قەبانی

هەڵەبجە ــ شیعری شاعیری ڕۆئاوای کوردستان طه خليل كردوومە بەکوردی.

هەڵبژاردەیەک لەشیعری نزار قەبانی ــ شیعری نزار قەبانی

قلوب من الزجاج ــــ گوڵدەستەیەک شیعری فۆلکلۆری کوردی یە کردوومە بە عەرەبی.

ناتالی سارۆت و هەڵچوونەکان و ڕۆمانی نوێ ــ بریتییە لە پێشەکییەک و چەند نموونەیەکی چیرۆکی دایکی ڕۆمانی نوێی جیهان ناتالی سارۆت.

 

ڕۆمان ـ

ژنە جنۆکەکانی شێمەحموو

 

ئەو خەڵاتانەی وەریگرتووە:

خەڵتی زێڕینی باوەگوڕ ــ لە کەرکووک

خەڵاتی زێڕینی ابراهیم احمد ـــ بلە .. لە سلێمانی

خەڵاتی ئاپیک ــ لە وڵاتی سوید بۆ مناڵان

خەڵاتی قەڵغانی زێڕینی حزبی شیوعی کوردستان لەسلێمانی

چەند ڕێز لێنان و خەڵاتێکی وەزارەتی ڕۆشنبیری هەرێمی کوردستان

چەند ڕێزلێنانێکی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان

چەند ڕێزلێنانێکی وەزارەتی ڕۆشنبیری عێراقی فیدڕاڵ

ڕێزلێنان لە لایەن یەکێتیی نووسەرانی عێراقی فیدڕاڵ بەهاوبەشی وەزارەتی ڕۆشنبیریی عێراقی فیدڕاڵ لە فیستڤاڵێکی دووڕۆژیدا لە بەغدا.

ڕێزلێنان لەلایەن بەشی مناڵانی کەناڵی کوردسات

KURDŞOP
929 بینین
ئایا دەتهەوێت ئاگاداری دوایین بابەت و هەواڵەکانمان بیت؟
تکایە بڕیار بدە!