ئۆزدەن دەمیر
خەڵک چۆن باسی بێدەنگی دەکەن؟ چۆن شتێک بەبێ زار و زمان قسە بکات؟
بێدەنگی چەندین جۆری هەیە و ئەگەر بە ژیرانە بەکار بهێنرێت، دەتوانێت چەکێک بێت لە دەستی مرۆڤدا. بۆ نموونە لەو شوێنانەی کە قسەکردن بە بێ کەڵک دەزانیت، کەڕ دەبیت و هیچ نابیستیت، یان بەرامبەر بە کەسانێک کە وشەی پێویستیان نییە کەڕ دەبیت و بێدەنگیت لە زۆر وشە کاریگەرترە، یان دژی ئەو کەسانە کە حەز بە شەڕی زارەکی دەکەن بێدەنگ دەبیت و ئەم کارەی تۆ زۆر قورسە بۆیان.
بە تایبەتی حەزم لە باسکردنی بێدەنگیی نەرێنییە؛ واتە ئەو بێدەنگییەی کە زیان بە مرۆڤ دەگەیەنێت.
بێدەنگی لە تەمبەڵی یان فێربوونەوە سەرچاوە دەگرێت. یەکێکیان بەهۆی کەمیی پەروەردەوەیە، دووەمیان بەهۆی ترسەوە؛ بەڵام هەردووکیان پەیوەندییان بە یەکەوە هەیە و سنوورەکانیان یەکتر دەبڕن... من ناڵێم ئەم دۆخە تەنیا لای کورد بوونی هەیە، بەڵام دەتوانم بڵێم ئەم دۆخە زیاتر لەگەڵ گەلانی وەک کورد هەیە کە چەوساوەن و تا ڕادەیەک پێشکەوتوو نین.
گەلی کورد، وەک هەمووان دەزانن، زۆر چەوساوەیە، ئەم ڕاستییە کۆمەڵێک دیاردەی هێناوەتە ئاراوە؛ بۆ نموونە کورد بێ پەروەردە ماوەتەوە، تەنانەت ئەوانەی لە دامودەزگاکانی دەوڵەتی تورک خوێندوویانە، هەر لە ئێستاوە وازیان لە کوردبوون هێناوە؛ واتە بوون بە خوێندکاری تورک؛ واتە ڕێگای خوێندنیان بۆ کراوەتەوە، بە مەرجی وازهێنان لە پرسی کورد و خزمەتکردن بە تورک. تەنانەت ئەوانەی لە دامودەزگا دەوڵەتییەکان خوێندوویانە و ئەم دۆخەیان قەبووڵ نەکردووە، لەسەر هەموو شتێک سەرزەنشت کراون و زۆر لە دەرەوەی دامەزراوەکەوە پاڵیان پێوە نراوە؛ بەپێی دۆخەکەیان دەربەدەر دەکران، زیندانی دەکران یان دەکوژران. ئەگەر بە کورد بمێنیتەوە و فێری کوردی بیت، ئەوا بەرپرسە حکوومەتییەکان هەموو بەربەستێک دەخەنە بەردەمت. ئەمڕۆ بێگومان ئەو ئاستەنگانە کەمێک سووک بوون، خەباتی کورد بە دەیان ساڵە بەرپرسە حکوومەتییەکانی ناچار کردووە کەمێک هەفساری دەستی خۆیان شل بکەنەوە، بەڵام ڕاستییەکان نەگۆڕاون.
نەبوونی پەروەردە، نەتەوەی کوردی تەمبەڵ کردووە، ئەم تەمبەڵییە تەمبەڵیی جەستەیی نییە، تەمبەڵیی ڕۆحی و دەروونییە. لەم دەوڵەتەی تورکیادا ئێمەی کورد نزیکەی هەموو کارەکان ئەنجام دەدەین. کورد کە نەخوێندەوار و سەرقاڵی حەماڵییە، کات و وزە نادۆزێتەوە بۆ ئەنجامدانی کاری فیکری، تەنانەت پێویستیشی پێ نییە، چونکە ئاغاکانمان ئەو کارانەمان بۆ دەکەن و پێمان دەڵێن: "خۆت ماندوو مەکە، ئێمە جێگەی تۆ دەگرینەوە. ئێمە هەموو بڕیارێک بۆ ژیانت دەردەکەین."
کورد بەهۆی ئەمەوە تەمبەڵ بووە؛ ناتوانێت بیر بکاتەوە. هەمیشە بێدەنگ دەبن و تەنانەت لە گرینگترین بابەتەکانی ژیانی ڕۆژانەشدا بێدەنگیی خۆیان ناشکێنن.
لە ڕاستیدا کەس ناتوانێت ئاگاداری ئەو هەستە بێت کە لە دڵی مرۆڤدایە و بیرکردنەوەکە لە سەری مرۆڤدا هەیە تا ئەو کەسە بە زمان دەریببڕێت. دەتوانێت لێکدانەوە بکات و هەندێک گریمانە لەسەر ڕەفتاری مرۆڤ بکات. بەڵێ، پێدەچێت کێشەی هەبێت، بەڵام بۆ چییە؟ ئەگەر ئەو کەسە هۆکاری بێزاریی ئەو کەسە نەبێت، تەنانەت ناتوانێت پێشبینیش بکات.
ترس ترسناکترین هەستە کە مرۆڤ یان میللەتێک دەتوانێت تێیدا گیر بخوات، لێی فێر بێت و تەنانەت هەوڵی دەرچوونیش نەدات. هەرچی بەسەر کەسێک/ نەتەوەیەکدا بێت، لە خۆیەوە سەرچاوە دەگرێت. ئەمڕۆش میللەتی کورد بە گشتی بەتانیی ترسی لا نەبردووە.
بیهێنە بەرچاوت، خزمەتکارێک کە لە بەردەم ئاغاکەیدا کڕنۆشی بردبێت و ئاگاداری دۆخی خۆیە و لە دۆخەکەی ڕازییە. ئەم دیمەنە، دڵنیام، هەمووی ڕوون دەکاتەوە.
ئەم حاڵەتە دەروونییانە (تەمبەڵی و ترس) هاوشێوەی تاکەکانی نەتەوەکانی ترن، بۆیە هەندێک هۆکار هەیە بۆ دەرچوون لێیان؛ بەهۆی ئەمەوە ئەگەری ئەوە هەیە هۆکاری جیاوازیان هەبێت کە لە کەسایەتییە جیاوازەکانی کورددا ڕەنگدانەوەی هەبێت. ئەوەی من دەمەوێت دەریببڕم دیاردەیەکی بەکۆمەڵە، گشتییە، هەمیشە ئیستسناء هەیە.
وێنەی بابەتەکە: Thomas Willemsma
