نەورۆز
کوردە گیان یاخوا جێژنت پیرۆز بێ
بەهاری ژینت جێژنی نەورۆز بێ
چەند دڵ‌گوشایە خاکەلێوەکەت
پیرۆزە ڕەنگی شاخ و کێوەکەت
...
جێژنی نەورۆز
بڕوانە خودای بڵند و زانا
چی کردووە لە هەرد و عاسمانا
بێ مشتە و ڕەنده، بێ‌گەز و گاز
وەستایەکه، ناگەرەکییە ئامراز
یەک گەورە و یەک درێژ و یەک خڕ
واڵا و بە نێو و نیوە و پڕ
دەرکەوتووە گش لە کارگای ئەو
سەرسووڕە جیهان لە بارەگای ئەو
سەیریش ئەوە گشتیان لە کارن
هێندێکی پیاده، هێندێ سوارن
هێندێ بەهەران و هێندێ وستن
دەستێک پەلەکار و هێندێ سستن
یەک دێت و یەکێ دەچێت و، دەستێ
هەروا لە گەڕە و، هەشە دەوەستێ
هێندێکی دەنووسێ و هێندێ وەستان
یەک سەربڕه، یەک بوێژی بەستان
یەک خەم دەڕەوێنێ، یەک کزوڵکەو
یەک رۆژ دەپەرەستێ، یەک چرای شەو
هێندێکی بە چەشنی زینی نازار
هێندێ وەکوو مەم دەبن گرفتار
هێند شاهن و هێند وەزیری وانن
سەرپاکی بە رۆشنی و جوانن
ئەستێرەیی هێندێ بۆیە ناردوون
هێنانی بەهاری پێ سپاردوون
ساڵ تازە دەبێتەوە کە هاتن
سەرما دەکەوێتە سەر هەڵاتن
گێڕایەوە بۆم پیاوەکی پیر
پیرێکی بەبیر و زیت و دڵ ژیر
گۆیا کە لە رۆژگاری پێشین
جەنگە و هەڕەتێ کە دەر دەبێ شین
واتا کە دەبوو بە رۆژی سەر ساڵ
هەرکەس دەرئەچوونە دەشت و بەرپاڵ
کیژ و کوڕ و لاو و کۆنەساڵان
باپیر و نەنک لەگەڵ مناڵان
جێژنی هەرە زل بوو جێژنی پیرۆز
تا پێوە بنووسێ جێژنی نەورۆز
تاکی نەدەمایەوە لە ناو ماڵ
دەیدا لە دەر و لە چۆڵگە بای باڵ
نەخوازە کوڕ و کچی گەیشتوو
چی هێشتە لە یەکدی چێژ نەچێشتوو
رازاوە لە خشڵ و بەرگی باشا
چاو تێر بوو هەمووی لەبەر تەماشا
رۆژێ کە دەچوونە گەشتی دەشتێ
دەشت مشت بوو لە میوەیی بەهەشتێ
سەودا بە دڵ و بە چاوە بڕیار
هەر جوان بوو لە یەک دەبوونە کڕیار
تاک بۆی دەچوو، جووت دەهات لەوێڕا
هەر تاک بوو لە جووتی چاو دەگێڕا
...
زەماوەندە
نەورۆزەی زەردی زێڕینە
زەردەی لە لێوان ببینە
بەناز پێ لە زەوی دەنێ
بەرەو نەورۆز پێ‌دەکەنێ
گەزیزە موژدەی هێناوە
پێش‌‌بەیتی گیابەند و خاوە
هەر بمێنێ شای بەهارێ
دوو بووکان دێنێ بە جارێ
ئەرخەوان بووکی نەورۆزە
دەشت لە نیسانێ پیرۆزە
گۆوەندە و خۆشی دڵانە
بەزمە و ئاهەنگی گوڵانە
شایی‌لۆغان لە ماڵی شا بێ
دەبێ چ بێ و چی تیابێ؟!
سەیرێ بکە لە گوڵزاران
تیپ تیپی ناسک و نازداران
کەسک و سوور و زەرد و عابی
قاوەیی و شین و عەننابی
نەباتی و ئاڵ و کاڵ و گەش
سپی و مۆر و بنەوش و رەش
رۆنیاسی و خاکی و پەمبەیی
بۆر و سپات و سوورمەیی
رازاوەی رەنگی خوا کردن
لەو سەر زەماوەندە گردن
سۆسەنبەر و مالۆچە و گوڵ
مێخەکی و لاولاو و سونبوڵ
تێکەڵ بوون وەک کەزی یاران
لێک‌هاڵان وێنەی دڵداران
کۆڕی بەیبوون و هەڵاڵە
لە کن نێرگزی چاو کاڵە
سوێسنە و بێژان و بەڕۆنە
نەشە و گەشەی هەر دوو بۆنە
کەلەم کاشوور و گۆزەروان
کوا جوان بکۆخێ لەبەر وان؟
لالەهەباسیی شۆخ و شەنگ
تافتەی لەبەردا بە حەو رەنگ
سەیدی پاتۆڵ زەرد و گێلاخە
چاو دادەگرێ لە قازیاخە
دۆریە و مەندێی باڵا بەرز
شاتەڕە و جاترەی سەد تەرز
سەیدۆکەی سەر گوڵینگەدار
ئەسپەندەر نووشتەی چاوزار
ناعنە و ریحانە بۆن‌خۆشن
حەتران لەو ناوە دەفرۆشن
کڵاوبن چادری هەڵداوە
رێواس بەناز هەڵوێستاوە
وەنەوشە و بەژنی ببینە
چەند خشپیلە و نازەنینە!
گوێی لە سێوەڕە گرتووە
ملی لەسەر خوار کردووە
چاو لەو پەپوولە نازدارە
چەند دوودڵ و هەرزەکارە؟
بە شەو لەگەڵ شەمێی ژوانە
بە رۆژ لە دەوری گوڵانە
گوێ بگرە لە هەوری نیسان
کەوتەوە گرم و هۆڕ دیسان ...
دڵ خۆشە، بەخرۆش و جۆشە
زاوای دەشتی سەوزە پۆشە
گوڵاو پڕژێن دەکا لەسەر
دەینەخشێنێ سینە و کەمەر
تارای بۆ نارد لە مێلاقە
بۆی چنیوە کەوای تاقە
لە گوڵە بابوونە و کەنێرە
هێرۆ و شەش‌پەڕ و شلێرە
شێست‌پەڕ گوارەی پڕ پەرەنگە
ئاڵماس تنۆکی ئاونگە
ملوانەی لە چڵی بیزایە
پڕ چنوور و بەڕەزایە
نیشانی یار رۆژی مارە
لیزگەی هەمیشە بەهارە
یاقووتی خاشخاشی تێدا
جا خوا ئەو بەختەی بە کێ دا؟
...
کاوەی مەزن
جێژنی سەرساڵ کە نەورۆزە
زۆر لە ناو کوردا پیرۆزە
جێژنی کۆنە و بۆمان ماوە
بۆی داڕژتین کوتکی کاوە
مێشک‌خۆری کوردی مراند
ئاڵای لەسەر گۆڕی چەقاند
ئاڵای کاوەی کورد هەڵ‌کرا
ئەو ڕۆژە بە نوێ نێو نرا
***
هەزاران ساڵ تێپەڕیوە
کوردیش نەورۆزی زۆر دیوە
هەرکاتێ خاکی کوردستان
رزگار دەبوو لە چنگ زستان
پۆلوو دەکەوتن یەک و دوو
موژدەی شەماڵی پێوە بوو
بای وادە لە دەشت و کاوان
بەفر و سەهۆڵی دەتاوان
دەیگرماند هەوری بەهاری
بە لیزمە باران دەباری
پووش و لیتەی رادەماڵی
کۆنە بەرگی دادەماڵی
دەشت و دەر دەبوە سەوزەپۆش
پڕ گوڵی خۆش‌ڕەنگ و بۆن‌خۆش
کیژ و کوڕ دەردەچوونە چۆڵ
بۆ سەمای بە زوڕنا و دەهۆڵ
***
بەڵام ئەوا یەک دوو ساڵە
بێ‌جەژن و ژیانمان تاڵە
نەورۆزمان وای خۆ گۆریبوو
قەت کەس شتی وای نەدیبوو
عەرەب حەزیای خواردنمان بوو
داواکاری مردنمان بوو
لەسەر خاکی کوردەواری
رەش و پاپەتی داباری
دەس کرا بە خوێن‌ڕشتنمان
بە منداڵ و ژن کوشتنمان
خەڵات بوون شەق و دار و مست
ساوایان دەئاگر دەخست
قیژە و هاواری کیژە کورد:
بێ‌ناموس ... ناموسیان دەبرد
ئاغا و ریش‌سپی و مەلامان
کێی زۆر بە نرخن لە لامان
دەست‌بەند لە دەست و دەم بە خوێن
دەدرانە بەر پلار و جوێن
فڕۆکەی میگ و ئەلیووشن
هەژدیهان خوێن هەڵدەلووشن
گرمەیان لە هەوران زۆرتر
لە هەموو وەحشان پیاوخۆرتر
بۆمبای ناپاڵمیان دەباراند
گیانیان لە لەشان دەتاراند
دیاریەک بوون کە کرێکاران
بۆ ماڵ و مەزرای هەژاران!
چەک ... چەکی ئاشتی‌خوازی بوو
لە کوشتن بێ‌جیاوازی بوو!
بەر تۆپی پێنج پێنج و شەستیر
دەدرا، ساوا و جوان و پیر
هەوری چڵکنی زۆرداری
بەتاو مەرگی لێ‌دەباری
زۆر ئیقلیم‌گیر بوو لەو ناوە
خوا کردی و راپەڕی کاوە:
کاوەی مەزنمان بارزانی
کاوەی پیشوو بە قوربانی
بزوت بای وادەی ئاواتمان
گەرم بوو کۆڕی خەباتمان
پێشمەرگە خاوەن سەردارە
ژین لە دوژمن ژەهری مارە
سەتیان هەڵدێن لەبەر کوردێ
وەک دەڵێن: سەد قەل و بەردێ
جاش کلکی لێ‌بوو بە ئاڵا
سم و یاڵی لێک داهاڵا
عارەب کەوتە یوممە و ڕۆڕۆ
کاکە مەمکوژە و چەک بۆ تۆ
با هەربێن میگ و ئەلیووشن
بۆ لاوی بارزانی پووشن
بە گۆپاڵ رەشاش دەستێنن
بە بەرد زرێ‌پۆش دەشکێنن
کوڕگەل چەک وەگوێزن بەکۆ
کەڵاشینکۆ و خرۆشینکۆ
تا سەردارمان بارزانی‌یە
ترسێک لە ئارادا نی‌یە ...
****
لە هەژارت کەوێ کاکە
با پێت بنازێ ئەم خاکە
ئابڕووی کوردت کڕیەوە
دەستی زۆردارت بڕیەوە
ناوی مەش بەهۆی خۆتەوە
لە دنیا بەرز بۆتەوە
هێزی دەست و تفەنگی تۆ
هەیبەت و زەبر و زەنگی تۆ
پاپەتی لە ترسان مردن
جەهەندەمی لێ پڕ کردن
جیفڕکی لە جاشان بڕی
نامووس‌فرۆش مەرگیان کڕی
****
لەو جێی بە بۆمبا سووتاون
کەلاکە دوژمن نێژراون
لاشی دوژمنی کوردستان
پەینن بۆ ناو باغ و بێستان
شینکە باشتر سەر دەردێنێ
زەوی باشتر گوڵ دەڕوێنێ
وا بۆت نیزیک کردین بەهار
دەستم دامێنت هەزار جار
هەورازێکمان لەبەر ماوە
لەودیو خۆشی و تاو و ساوە
پێشمان‌کەوە لەو رێبازەش
وەسەرمان خە لەم هەورازەش
تا کورد ژێر چەپۆکە مابێ
ئاسوودەیی بۆ تۆ نابێ
هەموو کورد چاوی لە تۆیە
هەر تۆی هەبی سەربەخۆیە
دەرمانبێنە لە هەژاری
بمانخە سەر رێی رزگاری ...
.....
بەزمی بەهار
مزگێنی دا بە سروەی بای بەهاری:
وا هاتەوە نەورۆزی کوردەواری
بە تیشک تێک‌شکا سوپای کڕێوە
هەواری رۆژ گەیشتە خاکەلێوە
فەرمان درا بە سەوزە سەر هەڵێنێ
چیدی لە بەندی خاکی رەش نەمێنێ
با دەرکەون، کوڵ و کەسەر بنێژن
با رۆژی رزگاری بکەن بە جێژن
شەماڵ، گەواڵ گەواڵ هەور بنێرێ
ئاهەنگ و بەزمی جەژنی پێ‌بسپێرێ
حیلکانەوە لەو موژدە ئاودڕ و خڕ
رەش بوونەوە ریشی سپی چیای چڕ
چڵوو گەشایەوە و بزەی لەسەر لێو
پۆتراکی خۆی رازاندەوە: بە گۆی زێو
هەور لە دەشت و شیو و پۆپە شاخان
کردی بە تۆپ تەقاندن و چراخان
مراری بێ‌ژماری دادەباراند
لە دار و دەر ، رووتی و نەداری تاراند
شەماڵە ... گاڵەگاڵیەتی و لە کارە ...
هەڵگرنەوە: شاباشی شای بەهارە
شینکە بە گەل، لە گڵ سەری دەرێنا
هەر یەکە چەند قل و پەلێ بە شوێنا
خڕی بەرۆک پڕن لە دەنکە باران
تازە و تەڕن بۆ کۆڕ و بەزمی یاران
نەورۆزە مشتی پڕ گەڵای تەڵایە
هەر کارگە بێ بەڵا بێ بێ گەڵایە
ئەگەرچی ساوایە بەهار و باشە
لەچاوی بەد بەدوور بێ گیا هەراشە
بە یەک یەکە و بە کۆ ... لە دەشت و دەردا
وەک کیژە کورد هەمووی گوڵی لەسەردا
شالوور و بولبول سەرەڕۆی ئەوینن
هەر چاوەچاویانە گوڵان ببینن
هەر مەلە بۆ گوڵی دڵی ئەخوێنێ
هەر گوڵە بۆ دڵداری خۆی ئەنوێنێ
نەرگسی مەست لە زەردەزیڕە زیزە
بە جوانی خۆی دەنازێ، زۆر بەفیزە
ونەوشە مل‌کەچە لە حاند پەپوولە
رێی داوە بێ‌وتەی مەلا و پسوولە
وا کیژ و لاویش دەچنە دەر لە دێوە
لەڕێوە تێک‌دەگەن ژوانگە کێوە
گۆرمزە، مام رێواس و هەندرێشن
بۆ دڵتەڕان بەهانەن و لە جێشن
شادن بە یەک: مەل و گوڵ و دڵ و دڵ
بە یەک ئەگەن لە بن دەوەن، لەسەر چڵ
هەر من لە دووری تۆ هەژار و داماو
دەڕوانمە رێگەکەت بە چاوی پڕئاو
بەشم، هەتا لەشم لە تۆوە دوورە:
هەنیسک و هەڵمژینی ئەشکی سوورە
خشڵی گوڵان،بەژن نەمامی چاوکاڵ
وەرە دەرم‌خە لەو ژیانی وا تاڵ
من بولبولم لە ناڵەدا بەزاندن
گەرم و گوڕی دڵم دڵی تەزاندن
بمگەیە، خۆ بنوێنە، دڵ بستێنە
بازاڕی گەرمی نازی گوڵ بشکێنە
هەژار
