وەلات ڕامین‌ئازاد
تەلارسازیی مۆدێڕن لە سەرەتای ساڵانی ١٩٠٠ دەستی پێ کرد و هەتا ساڵانی شەستەکان بەردەوام بوو. لە ساڵی ١٩٦٠ تا ئەمڕۆش تەلارسازیی پۆستمۆدێڕن بەردەوامە. ئەگەرچی بنەمای سەرەکیی پۆستمۆدێڕنیزم ئازادیی تاکە، بەڵام بە گوێرەی دڵی تاک و ئازادیی بێمانا و ئیکسەنتریک‌بوون، پۆستمۆدێڕنیزم لە ڕاستیدا ئازادیی سەداسەد نییە. ڕزگاربوونی پۆستمۆدێڕنیزم خۆی سیستەمێک لەخۆ دەگرێت. لە سنووری ئەو سیستەمەدا، ئازادی بە تاک دەبەخشێت.
پۆستمۆدێڕنیزم لەسەر پێشێلکردن و بەزاندنی سنوورەکانی خۆی زۆر پێداگرە. بۆیە تەنانەت لە دونیای تەلارسازیی ئەمڕۆشدا نزیکبوونێکی جیاواز، هەڵوێستێکی ناتەقلیدی، کەسایەتییەکی نەریتی و هەوڵێکی داهێنەرانە نابینرێت و قەبووڵ ناکرێت. کاتێک لەگەڵ سیستەمی پۆستمۆدێڕنیزمدا ناگونجێیت، تۆ جیاوازیت، پۆستمۆدێڕنیزم وەک ئەوەی بوونی نەبیت، مامەڵە دەکات. لە فیلمی The Fountainhead (١٩٤٩) لە نووسینیKing Vidor ، سەیری چیرۆکەکانی مانەوەی تەلارسازێکی ئەفسانەیی دەکەین. فیلمەکە ئازاری جیاوازبوونمان پیشان دەدات.
سەرەڕای هەموو ڕژدیی پۆستمۆدێڕنیزم، لە جیهانی تەلارسازیی ئەمڕۆدا، دەنگ، هەڵوێست و کەسایەتیی ڕەنگاوڕەنگ هەن و لە کۆتاییدا ئەو کەسانە بە بەرهەمەکانیان، بە هونەرەکانیان خۆیان بە پۆستمۆدێڕنیزم و جیهان دەسەلمێنن. یەکێک لەوانە تەلارساز "پیتەر زومتۆر"ە (١٩٤٣). پیتەر زومتۆر کەسێکی تەواو جیاوازە. خەڵکی سویسرایە، لە لادێکان دەژی، بەرهەمەکانی لە لادێکان دروست دەکات. لە تەلارسازیی جیهانی ئەمڕۆدا وەک قوتابخانەیەک بووەتە ڕکابەری پۆستمۆدێڕنیزم.
تەلارسازیی پیتەر زومتۆر دوو تایبەتمەندیی سەرەکیی هەیە. یەکەم، کاتێک بینایەک دروست دەکات، ئەو بینایە دەبێ لە سروشتدا بێت، وەک ئەوەی ماوەیەکی زۆرە لە سروشتدا بووبێت. ئامانجی دروستکردنی، یەکێتی، هاوئاهەنگی و هاوسەنگییە لەنێوان سروشت و تەلارسازیدا. لە بەرهەمەکانیدا وردەکارییەکانی بەدیهێنانی ئەم ئامانجە دەبینین. دووەم: کاتێک بینایەک دروست دەکات، پێویستە هەموو پەنجەرەی ئەو بینایە بەرەو دیمەنێکی جوان و ڕەنگاوڕەنگ بکرێنەوە و لە هەر پەنجەرەیەک جیهانێکی جیاواز و نوێ ببینرێت.
لە ئامەدەوە بە ئۆتۆستۆپ بەرەو ئەستەنبوڵ ڕۆیشتم. لەنێوان مەلەتی و قەیسەریدا بارهەڵگرێکم ڕاگرت. شۆفێری بارهەڵگرەکەش خەڵکی قەیسەری بوو، ڕوانگەی زۆر بەرفراوان بوو، تەواو دونیادیتوو بوو. دەیزانی چۆن چێژ لە ژیان و دونیا وەربگرێت، پێی دەگوتم: بەڕاستی حەزم دەکرد بە جیهاندا گەشت بکەم، بەڵام هەرگیز دەرفەتم بۆ نەڕەخسا، بە خۆمم گوت کە پێویستە کارێک بکەم بۆ ئەوەی بتوانم لە ڕێگەی ئەم کارەوە جیهان بگەڕێم. هەر بۆیە بووم بە شۆفێری بارهەڵگر، بەهۆی لێخوڕینی بارهەڵگرەوە گەشتم بە هەموو ئەورووپا، ئاسیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کرد. سەبارەت بە تەلارسازیش زۆر شتی لێ فێر بووم. لە هۆڵەندا پلان و پڕۆژەی هێنا، خانوویەکی بە شێوازی هۆڵەندی لە گوندەکەی خۆی دروست کرد. ئه‌و گوتی: خانوویەک کە دروستت کردووە، نابێ بە هیچ شێوەیەک عاجزت بکات.
ئایا شتێکی گەورە نییە؟ دروستکردنی پێکهاتەیەک کە عاجزت نەکات...
بەڕای من پیتەر زومتۆر بەتەواوی لەسەر ئەم بنەمایە بەرهەمەکانی دەخولقێنێت و خانووەکان دروست دەکات. لە بەرهەمە تەلارسازییەکانیدا هیچ دڵەڕاوکێ و بێهیواییەک نییە.
ئەگەر خوێنەران بپرسن و بڵێن پیتەر زومتۆر و سێرت چییان هاوبەشە؛ من نیشانیان دەدەم کە چۆن پەیوەندییەک لەنێوانیاندا هەیە.
ماوەیەک لەمەوبەر، گەشتێکم کرد بۆ شارەکەمان سێرت. لە دوو لایەنەوە زۆرم پێ خۆش بوو.
بوونی چایخانە لە سێرت زۆر دیار و بەرچاوە. بوونی چایخانەکان شارەکەی زیندوو کردووەتەوە. لەگەڵ سیاسەت و پراکتیکەکانی تورککردنی سێرت لە ڕێگەی ئایینەوە، سێرت شارێکی کورد و کوردی بووە، زۆر هەست بە ڕۆحی کوردایەتی دەکرێت. هەرچەندە لەسەدا ٣٠ی شاری سێرت عەرەبن، بەڵام زمانی کوردی لە سێرتدا باڵادەست بوو، زاراوەی بۆتی و خەرزی و کۆچەری تێکەڵ بوون، ئاهەنگێکی خۆش دەگەیشتە گوێی مرۆڤ و جلوبەرگی نەتەوەیی کورد لە ژیانی ڕۆژانەی سێرتدا زیندووە.
لەلایەکی ترەوە من سەرسامی جوانی و شکۆمەندیی سروشت، ژینگە و جوگرافیای سێرت بووم.
پەیوەندیی نێوان پیتەر زومتۆر و سێرت لێرەدا خۆی ئاشکرا دەکات. مرۆڤ دەتوانێت خانوویەک لە سێرت دروست بکات کە هەموو پەنجەرەیەکی ئەو خانووە بەڕووی گەورەیی، کەرامەت و سەرسامیدا بکرێتەوە؛ ماڵێک کە لە هیچ بارودۆخێکدا دڵەڕاوکێ و بێزاریی تێدا نەبێت.
لە ڕوانگەی تەلارسازی و دیمەنی سروشتییەوە، سێرت شارێک بوو کە دوور بوو لە جوانیناسی.
لە ڕوانگەی تەلارسازی و دیمەنی سروشتییەوە، سێرت هەرگیز نەیتوانی حەقی گەورەیی و شکۆمەندیی سروشت و جوگرافیای خۆی بدات.
هیوادارین ئەم بابەتە ببێتە هۆی ئەوەی کەسێک خانوویەکی پیتەر زومتۆروێری لە شاری سێرت دروست بکات. بە هیوای ئەوەی سێرت ببێتە شارێکی زومتۆروێری!
