دەشتە مەزنەکانی کوردستان
هانی مورتەزا
دەشتەکان یەکێکن لە دیاردە تۆپۆگرافییەکان. دەشتەکانی کوردستانی گەورە، لە زۆر ڕووەوە گرنگی و بەهای تایبەت بە خۆیان هەیە؛ وەک گرنگی لە ڕووی نیشتەجێبوون، ئابووری، سیاسی و ... کەواتە دەشتەکان گرنگترین بەشی تۆبۆگرافیای کوردستان داگیر دەکەن.
دەشتەکان لە کوردستان، مەڵبەندی گرنگن لە ئاوەدانی و گەشتوگوزاری و دابینکردنی ئاسانی خزمەتگوزارییەکانی وەک: کارەبا، ڕێگاوبان، کەلوپەل، کشتوکاڵ و ...
ئەتوانین گرنگترین دەشتەکان لە کوردستانی گەورە کە شوينی گرینگیان داگیر کردووە بەم شێوەیە دەستنیشان بکەین:
دەشتی هەولێر، دەشتی شارەزوور، دەشتی شنگال، دەشتی ڕانیە، دەشتی هەریر، دەشتی حەمرین، دەشتی زاخۆ، دەشتی قەراج و دەشتی کەندێناوە لە باشووری کوردستان.
دەشتی کامیاران، دەشتی ماهیدەشت، دەشتی سەحنە و کرماشان، دەشتی مەریوان، دەشتی دێولان، دەشتی حەسەن ئاوا و دەشتی بیجار لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان.
دەشتی سندی، دەشتی ئورفا، دەشتی ئیغدیر و دەشتی تاڵی بەنە و ... لە باکووری کوردستان
هەر یەکێک لەم دەشتانە ڕووبەر و پانتاییەکی داگیر کردووە و گرنگیی تایبەتی خۆی هەیە.
١- دەشتی ئیغدیر: یەکێکە لە دەشتە بە پیتەکانی باکووری کوردستان کە لە ڕۆژهەڵاتەوە لە نێوان ٦٠٠- ٨٠٠ مەتر لە ئاستی دەریاوە بەرزە و تا بەرەو ڕۆژئاوا بڕۆین بەرزییەکەی زیاتر دەبێ و لە لای ڕۆژئاوای بەرزییەکەی لە ئاستی دەریاوە دەگاتە نزیکەی ١٠٠٠- ١٢٠٠ مەتر.
٢- دەشتی شارەزوور: یەکێکی دیکە لە دەشتە بە پیتە گرنگەکانی کوردستانە کە لە باشووری کوردستان هەڵکەوتووە و لەڕووی ئاوەدانی و بەتایبەتیش کشتوکاڵەوە گرینگییەکی تایبەتی هەیە. دەشتی شارەزوور، بە خاکی ڕەش ناودەبردرێ و درێژییەکەی لە ڕۆژهەڵاتەوە بەرەو ڕۆژئاوا ٤٤-٤٦ کم دەبێت.
٣- دەشتی هەولێر: یەکێکی تر لە دەشتە گرنگەکانی باشووری کوردستانە کە لانکەی نیشتەجێبوون و کشتوکاڵ بووە و نزیکەی ١.٥ تا ٢ ملیۆن کەس تێیدا دەژین، پانتاییەکەشی ٤٣ کم دەبێت.
٤- دەشتی ئورفا: ئەم دەشتە دەکەوێتە بەشی باشوری شاری ئورفا لە باکووری کوردستان. درێژییەکەی لە باکوورەوە بەرەو باشور ٤٩-٥١ کم دەبێت، تێکڕای بەرزیی ئەم دەشتە لە ڕووی دەریاوە لە نێوان ٥٠٠-٧٠٠ مەتردایە. ئەم دەشتە لە نێوان بەرزاییەکانی بیدسورخ و ئەڵوەنددایە و بەهۆی ئەو خۆڵ و خاکانەی لە شاخەکانەوە داشۆراون و بەرەو دەشتەکان گوازراونەتەوە، دەشتێکی زۆر بەپیتە.
٥- دەشتی مەریوان: ئەم دەشتە دەکەوێتە ڕۆژهەڵاتی کوردستان. لە باکوری دەشتی مەریوان چیاکانی پشت شەهیدان هەڵکەوتووە و لە باشوور و خۆرئاواوە کێوەکانی وەیسە ومیرحاج لە ڕۆژهەڵاتیشەوە گردەکانی ڕووباری گارانە هەڵکەوتووە. دەشتی مەریوانی دەشتێکی زۆر بە پیتە و لە باری گشتوکاڵییەوە گرنگییەکی زۆری هەیە. تێکرای بەرزیشی لە ئاستی ڕووی دەریاوە دەگاتە ١٢٥٠-١٣٦٠مەتر.
٦- دەشتی سەحنە و کرماشان: ئەم دەشتەش یەکێکە لە گرنگترین دەشتەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان کە پانتاییەکەی دەگاتە ٩٠ کیلۆمەتر. بەرزاییەکانی شاهۆ و پڕاو کەوتوونەتە بەشی باکووریەوە. ئەم دەشتە چەند ڕووبارێکیشی پیدا تێدەپەڕێت.
ئەمانە چەند نموونەیەکن لەو دەشتە مەزن و بەپیتانەی کە سەرچاوەی داهاتی گرنگ و ئابووریی مەزن و بوونی سەوزایی و دارستان بۆ کوردستانن. هەموو ئەمانە و زیاتریش دەگەرێتەوە بۆ هەڵکەوتەی جوگرافیی کوردستان.
نوسەر : هانی مورتەزا
