ڕێبین ئۆزمەن
ساڵانی ١٩٩٠ لە باکووری کوردستان لە هەموو کات و ساڵەکانی تر جیاواز بوون. گەل لە هەموو شوێنێک دەستی بە سەرهەڵدان کردبوو و بە کوشتنی بەکۆمەڵ و کۆمەڵکوژی نەدەوەستا. بێگومان ئەم سەرهەڵدانانە متمانەبەخۆبوون و بوێری و هەوڵی گەورەی لەگەڵ خۆیاندا هێنا. بێگومان گۆرانی و سروود و دروشمیان بە گەلەکەمان بەخشی کە ساڵانێک هاوار دەکرێن. پێویستە بڵێین لە هەموو شوێنێک، لە ماڵەوە هەتا قوتابخانە، پشکی خۆیان لەم بزووتنەوە تەواو ڕێکخراوە وەرگرتووە. سەبارەت بە منیش، لە ساڵی ١٩٩٠دا لە قوتابخانەیەکی "لەیلی" دەستم بە خوێندن کردووە. پێش ئەوە برا گەورەکەم و هەندێک لە ئامۆزاکانم لە هەمان قوتابخانە دەیانخوێند. هاوینی پێش ئەوەی دەست بە خوێندن بکەم، براکەم دەفتەرێکی هەبوو کە بەرگەکەی ڕەش بوو. هەوڵی دا گۆرانییەک بڵێت. لەبەردەم گیسک و بەرخەکاندا، لە کاتێکدا دەچووە نێو ڕەوەزەکان، هەمان گۆرانیی دەگوت.
هاوین تێپەڕی. باوکمیش بردمی بۆ شار. جلوبەرگ و پێڵاوی نوێیان بۆ کڕیم. پاشان چووینە لای فۆتۆگرافەرێک و لەوێ وێنەیان گرتم. پاشان بۆ یەکەمجار بردمی بۆ لای سەرتاشێک، قژی کورت کردمەوە. لەوێشەوە چووینە قوتابخانەی "لەیلی". دوای ئەوەی بەڵگەنامەکان ڕادەست کران و ناوم تۆمار کرا، باوکم ڕۆیشت. لەگەڵ براکەم لە قوتابخانە ماینەوە. سێ ڕۆژی یەکەم، وەک شوێنێکی نوێ، خۆش بوو. بەڵام لە ڕۆژانی دواتردا هەم بیری ماڵم دەکرد، هەم بیری کەلوپەلەکانم. من دەگریام و هەوڵم دەدا لە قوتابخانە ڕابکەم. بۆ ماوەی یەک دوو مانگ بەو شێوەیە بەردەوام بوو. براکەشم دەیزانی چی بکات.
شەوێک دوای دەرسی ئێوارە و دوای تەواوبوونی کاتی خوێندنەوە (موتالعە)، هەموو قوتابییان وەک هەمیشە دوای شۆردنی ددانەکانمان، دەست و دەموچاو و قاچمان شۆرد و چووینە سەر جێگای نووستنەکەمان. چراکان کوژانەوە. بەڵام نەمدەتوانی بنووم. بیری ماڵەوەم دەکرد، تەنانەت نەمدەتوانی بگریم. لە کاتێکدا بەو شێوەیە تلاوتلم دەکرد، سەرنجم دا، ورەورێک دەستی پێ کرد. منیش هەستام. براکەم و هاوڕێکانی لە پۆلەکەی و ئەوانەی تر، هەریەکەیان دەفتەرێکیان بەدەستەوە بوو، بە خۆشی دەڕۆیشتن. منیش شوێنیان کەوتم. لەسەر پلیکانەکان براکەمم گرت. ئەویش دەستی گرتم و بەجێی نەهێشتم. ناچار بوو لەگەڵ خۆی بمبات بۆ نهۆمی سەرەوەی شوێنی نووستنەکە. لەوێ زۆربەی قوتابییانی قوتابخانەی ناوەندی و ئەوانەی لە پۆلی ٤ و ٥ دەیانخوێند، ئامادە بوون. کەسانێک کە لە قوتابخانەی ناوەندی دەیانخوێند و تەمەنیان زۆر بوو، بە کورمانجی هەندێک قسەیان کرد کە من هەرگیز لێیان تێنەگەیشتم. پاشان، نۆرەی گۆرانییەکە هات. هەموو دەفتەرەکانیان دەرهێنا، ئەوانەی دەیانزانی گۆرانییان دەگوت. تەنانەت ئەوانەی نەیاندەزانی، سەیری دەفتەرەکانیان دەکرد و بەو شێوەیە دەیانخوێندەوە. لەم نێوانەدا هەندێکیان بە کەڵکوەرگرتن لە دەفتەرەکانی هاوڕێکانیان، لە دەفتەرەکانی خۆیاندا خەریکی نووسینی گۆرانیی دیکە بوون.
برا گەورەکەشم بە هەمان شێوە. دەستی بە گوتنی گۆرانییەکەی کرد. ئەو گۆرانییەی کە هاوین کاری لەسەر کردبوو. گۆرانییەکەی گوت و قوتابییەکانی تریش گۆرانییەکەیان گوتەوە. "خەیدا ژ من خەیدیە روو سار و پر جەمدیە". ئەم گۆرانییە کە لەلایەن "جگەرخوێن"ەوە نووسراوە و لەلایەن زۆرێک لە هونەرمەندانەوە گوتراوەتەوە، بە جۆش و خرۆشەوە لەنێو قوتابییاندا دەگوترایەوە. دوای گۆرانییەکان، شەوەکەمان بە چەند گفتوگۆیەکی کورت کۆتایی هات کە زۆر لێی تێنەگەیشتم و گەڕاینەوە سەر جێگاکانمان. ڕۆژی دواتر، ئیتر گەورە ببووم. ئیتر منیش نهێنیی قوتابییانی گەورەترم دەزانی و بەشداریم لە شەوەکانیاندا دەکرد. بۆیە مافی ئەوەم هەبوو سەیری کتێبی گۆرانییەکانیان بکەم.
پاشنیوەڕۆ کە وانەکانمان تەواو بوو، من و براکەم و بەشێک لە هاوڕێکانی لە حەوشەی قوتابخانە کۆ بووینەوە، هەمووان شانازییان بە زیادبوونی گۆرانیی کوردی لە دەفتەرەکانیاندا دەکرد و هەوڵیان دەدا دەفتەرەکانیان پیشانم بدەن.
بێگومان ساڵانی ١٩٩٠، ئەو شتانەی لە سەرەوە گوتم، ترس و خۆف، مردن و لێدان و بێسەروشوێنبوونی لەگەڵ خۆیدا دەهێنا. یەکێک لەو شەوانە کە کچانی قوتابی خەریکی گوتنی گۆرانی بوون، لەلایەن بەڕێوەبەر و مامۆستایانەوە هەڵکوترابووە سەریان و ئازارێکی زۆر درابوون.
بەڕێوبەر و مامۆستاکان سەرەتا دەستیان بەسەر بەشی ناوخۆیی قوتابییە کچەکاندا گرت و بە توندی لێیان دا. دوای چەند ڕۆژێک تیمە سەربازییە تایبەتەکان بە چەکەوە لە قوتابخانە جێگیر کران و کۆتایی بە شەوەکانمان و گۆرانیی شۆڕشگێڕانەکانمان هات.
