ئەڤین تەیفوور

بەشی یەکەمی ئەم وتارە لێرە بخوێننەوە

ڕەخنەی پەداگۆژیک لە بواری وێنە و ڕەنگەکان لەسەر چیرۆکی منداڵان

"لەلایەن دەروونناسانەوە دەگوترێت کە ڕەنگەکان کاریگەرییان لەسەر شێواز و هەستی مرۆڤەکان هەیە، بەتایبەت لەسەر منداڵان" (سەرێ سەڤێ چیرۆکەک، چیرۆک، ئامادەکار و وەرگێڕ: سەلیم تەمۆ کە بۆ خۆی لە ١٢ بەشی کتێبی چیرۆک پێک هاتووە و زۆربەی وێنەکانیش لەلایەن غەفوور حوسێن، شارەوانی سووری دیاربەکرەوە کێشراون). دەبینین ئەو ڕەنگانەی لە وێنەکاندا بەکار هێنراون، کاریگەرییەکی زۆر لەسەر کەسایەتیی منداڵەکە دادەنێت، بۆیە پێویستە ڕەنگەکان بە هەستێکی گەورە و دڵخۆشکەرەوە هەڵبژێردرێن، بۆ ئەوەی منداڵ وەک شەڕکەرێک دەرنەچێت و هەستی ئافراندن تێیدا سەرهەڵبدات. وەک نموونە با تیشک بخەینە سەر کتێبی "سەرێ شەڤێ چیرۆکەک". ئێمە لە بواری دانانی وێنەکان تووشی کەموکوڕی و هەڵە دەبین. لە لاپەڕەیەکدا تووشی وێنەیەک دەبین کە "منداڵەکە کەوتووە و باوک و دایکەکە دەبینرێن کە وا دیارە بە هانایەوە دەچن" (سەرێ شەڤێ چیرۆکەک، سەلیم تەمۆ، ر ٦٥). بەڵام ئەم دیمەنە زۆر دیار نییە و سەرلێشێواوانەیە و مێشکی منداڵەکان ئاڵۆز دەکات. کاتێک ئەم کتێبە چیرۆکەمان بە منداڵانی پێش قوتابخانەی "کەسکەسۆرا ئالان"ی کۆبانی دا (ئێمە ئەو چیرۆکە و هەندێک چیرۆکی ترمان بە ٢٠ منداڵ و مامۆستایانی پێش قوتابخانەی "کەسکەسۆرا ئالان"ی کۆبانی دا- ٢٠٢٠)، هەموو وێنەکانمان پێشکەشیان کردن و چیرۆکەکەمان بۆ خوێندنەوە، زۆربەی منداڵەکان خۆیان لە وێنەکانی بەدوور گرت. چونکە وێنەکان ئاڵۆزن و نابینرێن. ئەو دەقانەی لەسەر وێنەکان نووسراون، زۆر لەگەڵ یەکتردا نەدەگونجان و منداڵەکان لەسەر ناکۆکیی نێوان وێنەکان و ئەو دەقەی ئێمە بۆیانمان دەخوێندەوە، پرسیاری زۆریان دەکرد. هەموو دەق و وێنەکانی نێو کتێبەکە بە چاپی ڕەش و بچووک نووسراون. هەروەها تێگەیشتین کە منداڵان زیاتر گرینگی بە وێنە دەدەن نەک دەق. چونکە لاپەڕەکانی چیرۆکەکان پڕن لە دەق. "محەممەد ممەری" لە وتارێکیدا بە ناوی "ڕەخنە لەسەر چیرۆکی منداڵان" دەڵێت: "هەر کەسێک لە ئێمە کاتێک وێنەکانی نێو چیرۆکی 'گورگ یووسفی نەخوارد' ببینین، تێدەگەین کە نە ڕەنگ و نە وێنە هیچ مانایەک بە منداڵان نابەخشێت. کاتێک نووسەر چیرۆکەکەی تەواو دەکات و بۆ بڵاوکەرەوەی دەنێرێت، بڵاوکەرەوەش دەیدات بە وێنەکێشێک، بەڵام ئەو وێنەکێشە کە هیچ لە زانستی منداڵان نازانێت، دەقەکە دەخوێنێتەوە و وێنەکان دەکێشێت. ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەیکە منداڵان لەو وێنانە دووری بگرن، چونکە هیچ پەیوەندییەک لەنێوان دەق و وێنەکاندا نابینن. (محەممەد ممەری، ڕەخنە لەسەر چیرۆکی منداڵان، ماڵپەڕ: دونیا وەتەن، ٢٠١٠).

پاشان دەبێ ئەم پرسیارە بکەین، کاتێک نووسەری چیرۆکی منداڵان چیرۆکێک دەنووسێت، ئایا دەزانێت چ وشەیەک و چ خەیاڵێک لەگەڵ تەمەنی منداڵاندا گونجاوە؟ ئایا وێنەکێش دەزانێت چ کارەکتەر و ڕەنگێک بۆ تەمەنی منداڵەکان پێویستە؟ و دەزانێت چیرۆکی منداڵان دەبێ بە چ شێوازێک بن؟

دیسانەوە لە چیرۆکی "سەرێ شەڤێ چیرۆکەک"دا (سەلیم تەمۆ) دەبینین کە ٣١ چیرۆک لەنێو کتێبێکدا کۆ کراونەتەوە، دەقەکە بە پیتی زۆر بچووکە و پەرەگراف و دێڕەکانی زۆر لە یەکترەوە نزیکن. منداڵ لەم چیرۆکە چی تێدەگات؟ ئایا دەتوانێت بخوێنێتەوە؟ لێرەدا دەبینین کە چۆن منداڵەکە سەیری کتێبەکە دەکات و پاشان فڕێی دەدات.

دیسانیش قسەمان لەگەڵ منداڵانی پێش قوتابخانەی "کەسکەسۆرا ئالان"ی کۆبانی کرد (شاهۆز عەلی، میرخاز تەیفوور، شیرین داود و هەندێک منداڵی تر) کە تەمەنیان لەنێوان ٥ بۆ ١٠ ساڵدا بوو و چیرۆکی "میرۆ پاقژیێ دکە"ی "مەم باوەر"مان بۆیان خوێندەوە:

"سمۆرە گوتی: نا، من ددانم نەشۆرد.

سۆرۆ گوتی: ئەوەیە ددانەکانت کرمۆڵ بوون." (مەم باوەر، میرۆ پاقژیێ دکە، ر ٢٢.٢٣، هیڤا، ٢٠١٤)

با تیشک بخەینە سەر ئەو ڕستانە؛ کاتێک ئەم ڕستانەمان لەگەڵ وێنەکەدا بۆ منداڵەکان خوێندەوە، هەموویان ئەم پرسیارانەیان کرد: "بۆچی ددانە کرمۆڵەکانی سەمۆرەکە لە وێنەکەدا دیار نین؟"

هەروەها تیشک بخەینە سەر وێنەیەکی تری هەمان چیرۆک:

"چوونە لای گوڵفرۆش و بۆ سمۆرەکە بڕێک نێرگزیان کڕی و دواجار هەندێک گوێزیان کڕی و چوار هاوڕێکە ڕاستەوخۆ بەرەو ماڵی سمۆرەکە چوون" (مەم باوەر، میرۆ پاقژیێ دکە، ر ١٨.١٩، هیڤا، ٢٠١٤)

لێرەدا دەگوترێت هاوڕێکانی سمۆرەکە بەهۆی نەخۆشیی ددانەکانییەوە هەندێک نێرگز و هەندێک گوێزی بۆ دەکڕن، وەک لە دەقەکەدا هاتووە. لەم وێنەیەدا تەنیا گوڵ و هاوڕێیانی سمۆرەکە دیارە. بۆیە منداڵەکان دیسان لێیان پرسینەوە: "بۆچی لە وێنەکەدا هیچ گوێزێک نییە؟"

ئەم وتارە درێژەی هەیە...