شیعرەکانی گۆران بۆ نەورۆز و بەهار

ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر قەف قەف‌بڕ! /رۆژی نەوڕۆز دای بە هەوری زستان، دڕ!

 

نەورۆز

ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر قەف قەف‌بڕ!

رۆژی نەوڕۆز دای بە هەوری زستان، دڕ!

گەرمی و ژین و شادیی هێنا بە دیاری

کوردی خستە جەژنی تازەی بەهاری

پووش بوو بە گیا، چیلکەی باخ بوو بە دارگوڵ

لە وشکەسی کانی کەوتە قوڵە قوڵ

گوڵاڵەی دەشت، نێرگزی مەست، وەنەوشە

وەک پێشەنگی بەهار کەوتوونە گەشە

ئەڵێی پەلەی پەرداختی نەورۆزیانە

بۆ جەژنی کورد ئەو گوڵانەش سۆزیانە ...

هەروەک سروشت ئاگادار بێ کە کاوە

چ ڕەنجێکی بۆ ئازادیی گەل داوە

هەروەک مەلان بە حەواوە بزانن

کە بە ساردی چەن دای چەکوش لە ئاسن

تا زنجیری ئەژدەهاکی لە گەردن

نەتەوەیەک داماڵی پێکی ئاسن

شەوی دیلی بوو بە ڕۆژ، خەم بە شادی

زستان گەڕا بە بەهاری ئازادی 

ئەی هاوچین و هاو نەتەوەی کاوەی مەرد

تۆیش بە بازووی خەباتی سەختی وەک بەرد

شەڕفرۆش و ئیمپریالیست و ناپاک

وا داپڵۆسە کە یەکسان بن لەگەڵ خاک

ئیتر هەرگیز، سەر هەڵ‌نەبڕن وێنەی مار

هەنگوینی ژین لە مرۆڤ پڕ کەن لە ژار!

 

.................

نەورۆزی کورد

 

وەنەوشەی بن دڕک خزاو

چاوی ڕەشی کردەوە، دی

نیرگسەجاڕ بە هەزار چاو

پێ‌ئەکەنێ زەرد و سپی

نێرگسی بەر هەتاوی گەرم

مژدەی پێ بوو بۆ وەنەوشە

وتی: خوشکێ

خوشکی جوانی چاو پڕ لە شەرم

خڕ داخراو دەرگای حەوشە

فرمێسک لە چاوت بۆ ئەتکێ؟ ...

وا، بەهارە ...

لەسەر لووتکەی سپی دیارە

ورسە و پرشەی یاقووتی ئاڵ

گڕی جەژنی سەرەتای ساڵ! ...

وەنەوشەی چاو ڕەشی شەرمن

دەستی کرد بە بەستە وتن

بێ‌سڵ کردن

لە نووکی خەنجەری دوژمن

خۆی هاویشتە باوەش چەپک ...

گوڵی وەنەوشەی ناو دڕک

کە گەیشتە دەستی تاسەم

پڕ لە بۆنی بوو هەناسەم

عەتری چپەی تکاندە گوێم،

مژدەی: "هات ... نەورۆز!"ی دا پێم ...

ئەی ئەو جەژنەی هاتیت و، چوو

لە دەم، تاڵیی پاری مردوو!

ئەی ئەو جەژنەی هەزاران ساڵ

لە ڕابردووی کوردی زۆر تاڵ

تاقە بزەی یادگاریان

هەر تۆ بووی: جەژن و بەهاریان! ...

لە خەمی کۆن، ئازاری کۆن

زووخاوی دەست زۆرداری کۆن

یەک ساڵی‌تر دوورت خستین

لەولاشەوە، جەژنی شیرین

بە هاتنت یەک ساڵی دەق

کاروان پێشکەوت: بەرەو شەبەق!

واتا: ڕێگا ببڕین بە دەو

ساڵێک زووتر دوایی دێ شەو

ئەو شەوەی مەشخەڵی گەلان

ئاگری بەرئەدا لە گیان

لەهەر چوار لای جیهانەوە

تا بە دەم بای سووتانەوە

تۆزی لە ڕووی پەڕەی مێژوو

ئەنیشێ وەک خاکەی ڕێژوو! ...

ئەوسا، نەورۆز

جەژنی پیرۆز

دڕک ئەڕزێ و، داخی دڵی

ئەبێ بە بۆگەن بۆ گڵی

تۆیش ئاهەنگی بەهارەکەت

نخشی لووتکە و نزارەکەت

لە باخچەی گوڵی گەلانا

گوڵێک ئەبێ لە مەیدانا ...

هەر مرۆڤێ دی و بۆنی کرد

ئەڵێ: بژی نەورۆزی کورد! ...

 

.........................

نەورۆز ئەکەم

 

نەورۆز ئەکەم! نەورۆز ئەکەم!

نەورۆزێکی بەسۆز ئەکەم

جەژنی گەلی پیرۆز ئەکەم

وەک کوردێکی دڵسۆز ئەکەم

ئاهەنگی نەورۆز تۆز ئەکەم

نەورۆز ئەکەم! نەورۆز ئەکەم

 

نەوزۆری من بەهارییە

زەردەخەنەی ڕووی سروشتە

لە دەشتی ڕەنگین دیارییە

هەر هیی من نا، جەژنی گشتە

ڕۆژی ژیانەوەی گەلە

هیی گژ و گیایە، هیی مەلە! ...

 

بەفری چیا کشایەوە

سەرمای زۆردار سوپای شکا

هێزی ژیان بەدوایەوە

ئەڕواو، گەڵا و گیا سەوز ئەکا

دەست لە پشتی گیاندار ئەسوێ

ئەیخاتەوە سک و زای نوێ

 

بلبل ئەڵێ: ئاواتی گوڵ

لەم جەژنەوە بۆم دیتە دی

هەنگی لەناو کونا خجڵ

لەم ڕۆژەوە ڕێی ئازادی

ئەگرێتەوە بەر بۆ مژین

لە دەمی گوڵ شیلەی هەنگوین

کۆنەپەرست لێم ناگرێ

رێی و ڕیایی نیشتمانی

کێ ئەتوانێ: بگرێ لە زێ

رێی هەڵسان، کاتی هەڵسانی؟

یا تەنانەت بەری گەشە

بگرێ لە چڵی وەنەوشە؟

 

کۆنەپەرستی چاو قوچاو

لە جەژنی گەل بۆ ئەترسی؟

لە گەڵ دزی کۆشک و دراو!

بۆ ناتەوێ جەژنی برسی؟

بۆ ناتەوێ: گیانی چڵکن!

جەژنی پاکی نەورۆزی من؟ ...

 

نەورۆز ئەکەم! نەورۆز ئەکەم!

نەورۆزێکی بەسۆز ئەکەم،

جەژنی گەلی پیرۆز ئەکەم؛

وەک کوردێکی دڵسۆز ئەکەم:

ئاهەنگی نەورۆز تۆز ئەکەم!

نەورۆز ئەکەم! نەورۆز ئەکەم!

 

 

KURDŞOP
674 بینین

خوێندنەوەیەکی کورت بۆ کتێبی "چرووسکەک ژ بەرخوەدانیا کۆبانیێ"

ڕەنگدانەوەی "نەورۆز" لە ئەدەبی کوردیدا – بەشی کۆتایی

زۆرینەی نووسەران و شاعیرانی کوردستان، لە شیعر و دەقەکانیاندا بە شێوازی جۆراوجۆر باسی نەورۆزیان کردووە کە لەبەر نەبوونی مەجال تەنیا ئاماژەمان بە چەند شاعیر و چەند نموونە شیعر کرد. پێم خۆشە لە کۆتاییشدا ئاماژە بەوە بکەم کە شاعیران "موخلیس، عەونی، هەژار، زاری، عەلی حەسەنیانی، ژیلا حسەینی، محەممەد ساڵح دیلان، ئەسیری، ناسر ئاغابرا، جەلال مەلەکشا، شێرکۆ بێکەس و عەبدوڵڵا پەشێو و..." لە چەندین شیعریاندا باسی "نەورۆز"یان کردووە و لەسەر کوردستانیبوونی نەورۆز جەختیان کردووەتەوە.

مەلای "جزیری" دەنگی هەڵبەستی کوردییە

مەلای جزیری لێدانی دڵ و هەستەکانە لە شیعری کلاسیکدا. مەلای جزیری ساڵی ١٥٦٥ لە جزیری بۆتان لەدایک بووە. ناوی "ئەحمەد"ە و لە شیعردا نازناوی "نیشانی، مەلێ و مەلا"یە و لە سەدەی ١٧دا ژیاوە. مەلا ئەحمەد جزیری لەسەر دەستی باوکی (شێخ محەممەد) دەستی بە خوێندن کردووە و لە مەدرەسەی "هەکاری و عیمادی" درێژەی بە خوێندن داوە.

ڕەنگدانەوەی "نەورۆز" لە ئەدەبی کوردیدا – بەشی دووەم

لەم بەشەشدا ڕەنگدانەوەی زیاتری "نەورۆز" لە شیعر و دەقی کوردیدا دەخەینەڕوو. هەروەها پێویستە ئاماژەش بەوە بکەم کە وێڕای ئەوەی لەم وتارەدا ڕەنگدانەوەی "نەورۆز" لە ئەدەبی کوردیدا دەبینین، ئاوڕێکیش لە شاعیران و نووسەرانمان دەدەینەوە کە بەداخەوە ناوی هەندێکیان بە فەرامۆشی سپێردراون.

ڕەنگدانەوەی "نەورۆز" لە ئەدەبی کوردیدا – بەشی یەکەم

نەورۆز وەکوو جەژنی نوێبوونەوە و ئازادی، لە ئەدەبی کوردیدا و لەلای شاعیران و نووسەرانی کورد، هەمیشە جێی بایەخ و تێڕامان بووە. شاعیران و نووسەرانی کورد وەکوو دیوێکی جوانی و دەرچەیەکی ئازادی و هێمای ڕزگاریی نەتەوەیی، نەورۆزیان لەنێو شیعر و دەقەکەیاندا بەکار هێناوە. ئەم بابەتەش دەگەڕێتەوە بۆ گرێدراویی حاشاهەڵنەگری کورد و کوردستان بە نەورۆزەوە

هەندێک ڕەخنەی پەداگۆژیک لەسەر چیرۆکی منداڵان – بەشی سێیەم

ڕەخنەی پەداگۆژیک لە بواری پەروەردە لەسەر چیرۆکی منداڵان؛ هەندێکجار لە چیرۆکی منداڵاندا تووشی ئەو جۆرە وشەیە دەبین کە کاریگەرییان لەسەر مێشکی منداڵان دەبێت و ڕێگەیان پێ دەدات بیرۆکەیەکی خراپ لە مێشکیاندا دروست بکەن. بۆ نموونە دەتوانین لێرەدا سەرنجەکانمان لەسەر چیرۆکی "تیتی و پیرێ، کال و سێڤێ و نیسکۆ" بخەینەڕوو. لە بەشێکی چیرۆکی "تیتی و پیرێ"دا وەها دەڵێت:

هەندێک ڕەخنەی پەداگۆژیک لەسەر چیرۆکی منداڵان – بەشی دووەم

هەندێک ڕەخنەی پەداگۆژیک لەسەر چیرۆکی منداڵان – بەشی یەکەم

لەو کۆمەڵگەیەدا کە ئەمڕۆ تێیدا دەژین، هەرچەندە دەبینین ئەدەبی کوردی لە گەشەکردندایە، بەتایبەتی ئەدەبی منداڵان، بەڵام زۆربەی چیرۆکەکانی منداڵان لایەنی لاوازی زۆریان هەیە کە کاریگەرییان لەسەر دەروونی منداڵان هەیە و دەبنە کێشە.

ئایا دەتهەوێت ئاگاداری دوایین بابەت و هەواڵەکانمان بیت؟
تکایە بڕیار بدە!