وەک لە بەشی پێشووی ئەو نووسینەدا باسمان کرد، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەموو ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی ئیمپڕاتۆریی عوسمانی پاش شەڕی جیهانی ئاڵۆزی و پشێویی سەیریان بەسەر هات. هەم کوردستان، هەم تورکیا و هەم عێراقی عەڕەب، لەو چارەنووسە بە دوور نەبوون. تورکەکان کە دوای داڕمانی ئیمپڕاتۆری عوسمانی خەریکی خۆداڕشتنەوە بوون، لەسەر بنەمای ناسیۆنالیسمێکی ئاماڵ فاشیستی، هەموو حەولیان ئەوە بوو بەشێکی زیاتر لەو ناوچانەی پێشتر لە ژێر دەسەڵاتی عوسمانیدا بووە بگرنەوە دەست. بەتایبەت ئەو ناوچانەی کەوتبوونە باکووری عێڕاق و باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیاوە. بەشێکی زۆر لەو ناوچانە ئێستاش لە ژێر چاوەدێری ئینگلیسدا بەڕێوەدەبران. وەکی کوتیشمان کەسانی وەک ئیدمۆدنز و سێرپێرسی کاکس وەزیری موختاری بریتانیا بەسەریان ڕادەگەیشتن و پلانیان بۆ دادەڕشتن.
لە لایەکی دیکەوە ناوچە سنوورییەکانی نێوان باکوور و باشووری کوردستان، بارودۆخیان ناڕوون بوو و بۆ یەکلاکردنەوە، یان ڕوون بوونەوەی بارودۆخ و شێوەی بەڕێوەبردنی ئەو ناوچانەش مەلیک فەیسەڵ و تورکەکان لە دژی کوردان کەوتبوونە وتوێژ. سەیر لەوە دایە ئەگەرچی ئینگلیسییەکان دژی حوزووری تورکەکان لە باشووری کوردستان و باکووری وڵاتی تازە پێکهاتووی عێڕاق بوون، بەڵام بەهەمان ڕادەش دژی وتووێژ و سازانی ڕاستەوخۆی مەلیک فەیسەڵی بووکەڵەی خۆیان لەگەڵ تورکەکانیش بوون. واتە بریتانیا بە هیچ چەشنێک ئیزنی سەربەخۆیی بیر و ڕای بە ڕاسپێردراو و کارگێڕانی ناوخۆیی وڵاتانی دیکە نەدەدا، کە لانیکەم لە مەڕ ئەو ناوچەیەی پێیان سپێردراوە، خۆیان ڕاستەوخۆ بڕیار بدەن. هەر ئەو بابەتە دواتر لە مەڕ "شێخ مەحموودی بەرزەنجی"شەوە باس دەکەین کە چۆن دەسەڵاتیشیان پێ دەدا و دژیشی دەوەستانەوە.
لەو سەروبەندەدا بەشێکیش لە ناوچەکانی کوردستان لە ژێر دەسەڵات و حوکمی "سمایل ئاغای سمکۆ"دا بوون. تورکەکان بە ناردنی نوێنەر و فەرماندەی تورک بۆ ناوچە کوردەکانی باشووری کوردستان، بۆ وێنە "ڕواندز" و بە تێپەڕین لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی سمکۆ، خۆیان گەیاندە شاری ڕواندز و ئەفسەریکی خۆیان بە ناوی "فازل ئەفەندی" وەک فەرماندە و بەڕێوەبەر گەیاندە ئەو شارە .
شەڕی تورک و کورد لە ڕواندز دەست پێ دەکا. بریتانیاش لەو بەینەدا هەم لە جووڵەی تورکەکان لە کوردستان دەترسێ و هەم لە ئاراستەی کوردەکان بۆ سەربەخۆیی بە گومانە و هەم لە کارادانەوەی عەڕەبەکان دڵنیا نییە و لە لایەکی دیکەشەوە پێی وایە ڕەنگە جووڵەی تورکەکان لە ناوچەکانی کوردستان دەستی دەوڵەتی فەڕانسەی تێدا بێ و لەو ڕێیەوە فەڕانسە بیهەوێ کاریگەری و نفووزی لە ناوچە نەفتییەکانی ویلایەتی موسڵ و شاری کەرکووک بپارێزێ. هەر بۆیە بریتانیا ئەو شارە و مەکۆی تورکەکان بۆمبباران دەکا .
بەو شێوەیە ئەو ئاڵۆزی و پشێویانە لە کوردستانی با شوور هەر درێژەی هەیە، تورکەکان جارێک جەبهە بە جێ دێڵن و دواتر دیسان قایممەقام بۆ ڕواندوز دەستنیشان دەکەن.
بەشێکی باشووری کوردستانیش کە ناوچەی سلێمانییە، هەر لەو سەردەمەدا بە شێوەیەکی بیر لێکراوە و سیاسییانە لە لایەن ڕێبەرانی کوردەوە بەڕێوە دەبردرێ و ئەوانەش مەبەستیان سەربەخۆیی و جودا بوونەوە لە و ڵاتی عێراقە. بەڵام هەم عەڕەبەکانی بەغدا و هە م ئینگلیسییەکان دژی ئەو تاقمە لە کوردەکانن کە بێ کێشە و شەڕ لەگەڵ هیچ لایەک ناوچەی خۆیان بەڕ ێوە دەبەن و ڕاستەوخۆ دژایەتییان دەکەن.
ئینگلیسییەکان بە هیچ چەشنێک نەیاندەویست باشووری کوردستان سەربەخۆ بێت. بەڵام نەشیاندەویست و لەو بشێوی و ئاڵۆزییەدا بکەوێتە دەست تورکەکان و دڵنیاش بوون عەڕەبەکان ئەگەر دەستدرێژیی بۆ بکەن کوردەکان دژ کردەوە دەنو ێنن، هەر بۆیە ئەوان لە ڕێگاچارەیەک دەگەڕان کە هیچ کام لەو ئاکامە نەرێنیانەی بەدوادا نەیە.
ئەوان دەیانویست ئەو ناوچەیە و بەتایبەت ناوچەی سلێمانی لە لایەن کەسانی خۆجێییەوە ئیدارە بکرێ، بەڵام ئەو کەسانە گوێڕایەڵی ئەوان بن و دواتر هیچ تەماح و داواکارییەکی سیاسیی دیکەیان نەبێ و مەترسیی ئەوەش ساز نەکەن کە لە عێراق جودا دەبنەوە و نەبنە هۆی ساز بوونی کێشەی تازەتر .
بەڵام ئەوان کێشەیەکی هەرە بنەڕەتی کە هەیانبوو ئەوە بوو کە لە کەسایەتییەک بگەڕێن لەو پانتا شێواوەی سیاسەتی عێڕاق و کوردستاندا، کاریگەریی لەسەر خەڵکی کورد هەبێ و بتوانێ یەکیەتییەک بۆ ئارام بوونەوەی ناوچەکە لە نێو کوردانی ئەو ناوچەیەدا ساز بکا . چەند ڕای جیاواز بۆ ئەو کەسایەتییە هەڵبژاردەیە هەبوو، ئەوان لەسەر ئەوە ساغ نەببونەوە کە کام کەسایەتیی کورد لەو سەردەمەدا دەتوانێ تۆفانی ویست و هاوکات ڕقی کوردان داکوژێنێ و ڕێبەرایەتییان بکا. بەشێک لە ئینگلیسییەکان بۆ وێنە "ئیدمۆندز" دەیویست کەسێکی وەک "سەید تەهای شەمزینان" ئەو ڕۆلە بگرێتە ئەستۆ، بەڵام " کاکس" پێی وانەبوو ئەو، هێز و کاریگەریی لەسەر خەڵک ئەوەندە قووڵ بێ کە بتوانێ ئەو ئەرکە ڕاپەڕینێ.
دەستەیەکی دیکە لە ئینگلیسییەکان بە شوێن کەسێکی خاوەن مێژووی سیاسیی بنەماڵەییدا دەگەڕان، تا بتوانن لەو مێژووی بنەماڵەیە وەک متمانەیەک کەڵک وەربگرن و خەڵکی پێ ڕازی بکەن هەر بۆیە کەسێکی وەک "حەمید بەیگی بابان" لە ڕەچەڵەکی میرانی بابانی سلێمانییان دەستنیشان کرد. بەڵام وەکی کریس کۆچێڕا دەڵێ: ئەو زمانی کوردیی نەدەزانی و زیاتر لەوەی کوردی بۆ گرینگ بێ، مێژووی بنەماڵەی خۆی بۆ گرینگ بوو. هەر بۆیە سێر پێرسی کاکس بڕیار دەدا "شێخ مەحموود ی بەرزنجی" کە پێشتر خۆیان دەستگیر و زیندانییان کردبوو بگەڕێنێتەوە بۆ سلێمانی و حوکمی بەڕێوە بردنی ئەو ناوچەیەی پێ بسپێرێ.
کەسێکی وەک کاکس و بریتانیا بە گشتی پێیان وابوو بە ئازاد کردن و گێڕانەوەی شێخ مەحموود، ئەو لە پلەی بەڕێوەبەری پارێزگایەکدا دەمێنێتەوە و بەو شێوەیە هەم دڵی عەڕەبەکان ڕادەگرن و هەم بەر لە پێشڕەوەیی تورکەکان دەگرن.
لە بەشی دواتردا باسی چۆنەتیی حوکمداری شێخ مەحموود و ئاراستەی سیاسی ئەو دێنینە ئارا و باسی کاردانەوەی بریتانیا و عەڕەبەکانیش لە پێوەندی لەگەڵ شێخ مەحموود دەرووژێنین .
