ڕێبین ئۆزمەن
سەردەمی منداڵیی من لە ساڵانی نەوەدەکاندایە. من و زۆرێک لە هاوتەمەنەکانم کە لە گوندە کوێستانییەکان لەدایک بووین و نیوەی تەمەنی منداڵیمان لەوێدا بەسەر برد، ناچار بووین لەگەڵ خێزانەکانمان ڕوو لە گوندەکانی نزیک شار یان شارەکانی تر بکەین.
لە ساڵانی نەوەدەکاندا کە بەرخۆدانی گەلی کورد لە باکووری وڵات بەرەوپێش چوو، دەوڵەتی تورک ئاستی دوژمنایەتیی خۆی بەرزتر کردەوە و بە دڕندەیییەکی باوەڕپێنەکراو هێرشی کردە سەر هەموو کوردەکان. هەزاران گوندی ئێمە لەلایەن تورکەوە چۆڵ کران، دەیان هەزار کەس گیران، سەدان کەسیش کوژران یان بێسەروشوێن کران. گوندی ئێمەش وەک هەزاران گوندی دیکەی کوردستان، بە زۆرەملێ لەلایەن دەوڵەتەوە چۆڵ کرا. ئێمەی سەدان منداڵی قوتابخانەی لەیلی کە لە گوندەکانەوە دەهاتین، لە ماوەی ڕۆژێکدا لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر نێردراین. زۆرێک لە هاوڕێکانمان ڕوویان لە شار کردبوو، زۆرێکی وەک ئێمە هاتبوونە گوندەکانی نزیک شار، بەڵام حکوومەت چەندە هەوڵی دا، هێشتا نەیتوانی گوندەکان بە هەموویان چۆڵ بکەن.
باش بیرم نایەتەوە، بەڵام یان ساڵی ١٩٩٣ بوو یان ١٩٩٤، گەڕامەوە بۆ قوتابخانەی لەیلی. ئاگاداری هیچ نەبووم. ڕۆژی هەینی وەک هەمیشە قوتابخانەمان بەجێ هێشت، بەڵام شتێکی سەیر هەبوو. برا گەورەکەم گوتی دەبێ بچینە ناوەندی شار. ئێمە ڕۆیشتین. لەوێ سواری تراکتۆرێک بووین و بەرەو گوندەکە ڕۆیشتین. بۆ من وەک یارییەک وا بوو. تا گەیشتینە گوندەکە، بەهۆی ڕێگای خراپەوە، هەموو گیانم داگیرابوو. وەک هەمیشە دوای ئەوەی چووینەوە ماڵەوە، هەستم کرد شتێکی سەیر هەیە. هەموو شتێک کۆ کرابوونەوە. باوکم لە هیچ شوێنێک دیار نەبوو. ئەو و یەکێک لە ئامۆزاکانم دەسبەسەر کرابوون. سەربازانی دەوڵەتی تورک بۆ چۆڵکردنی گوندەکە چەند ڕۆژێکیان مەجال دابوو. ماڵەوەمان هەموو شتێکیان کۆ کردبووەوە و خۆیان ئامادە کردبوو. ماڵەکە گواسترایەوە.
گەیشتینە گوندێکی نزیک شار. کەناڵێکی ئاو لە بەردەم گوندەکەدا هەبوو و لە خوارووی گوندەکەوە تێدەپەڕی. هەر بۆیە پردێک لەسەر ئەو کەناڵە دروست کرابوو کە ڕێگای گوندەکەی لێ دەپەڕییەوە. لە چەند ڕۆژی یەکەمدا هەوڵم دا بە ترس و کنجکاوییەوە بە گوندە نوێیەکەدا بگەڕێم. ڕۆژێک چوومە سەر پردی گوندەکە تا بزانم چی هەیە. هەموو منداڵانی هاوتەمەنی من لەوێ بازیان دەدایە نێو ئاوەکەوە و مەلەیان دەکرد. منیش چوومە لای ئەوان. بەڵام من مەلەم نەدەزانی و چیرۆکی خنکان لە ئاودام بیر هاتەوە کە بۆمیان گێڕابووەوە و ترسم لە ئاو زیاتر بوو. کاتێک بە کنجکاوی و ئیرەیی سەیری منداڵەکانم دەکرد، نووسراوەیەک لەسەر پردەکە سەرنجی ڕاکێشام. دەقێک بە ڕەنگی سپی و پیتی گەورە نووسرابوو. سەیر لەوەدا بوو کە بەو ژمارە زۆرەی هەڵکوتانە سەر گوندەکان لەلایەن سەربازانی تورکیاوە، بەو هەموو زۆر و زوڵم و چەوساندنەوەیە، دەقەکە وەک خۆی مابوویەوە! نازانم ئەو دەقە چەند ساڵە نووسراوە. بەڵام نووسینەکە بە ڕەنگی سپی لە یەکەم ڕۆژی دەچوو. "کاوا بوو بە پێشمەرگە."
چەند جارێک دەقەکەم خوێندەوە. بۆ جاری دووەم بە دەنگی بەرز خوێندمەوە. من تێدەگەم. کاوا بوو بە پێشمەرگە. بەڵام ئەم کاوایە کێ بوو؟ چۆن بنەماڵەکەی هێندە ئازا بوون کە سەرەڕای زوڵم و چەوساندنەوەیەکی زۆر، لەسەر پردەکە نووسیبوویان: "کاوا بوو بە پێشمەرگە." بەم نیگەرانییە لە سەرمدا گەڕامەوە ماڵەوە. بەڵام پرسیارە گەورەکە ئەوەیە چیرۆکی کاوا لە کێ فێر ببم؟ ڕۆژانێک ئەم پرسیارە لە سەرمدا دەهات و دەچوو. ڕۆژێک لەبەردەم بەرخەکاندا بووم کە شوانێکی ترم بینی. گوتم لەو دەپرسم. بێگومان بەهۆی ساڵانێکی زۆر ترس و چەوسانەوەی دەوڵەتەوە، نەماندەوێرا هەموو شتێک بە ڕوونی لە یەکتر بپرسین. هەروەها ئامۆژگاریی دایکان و باوکان هەمیشە ئەوەیە کە باس لە بابەتی کورد نەکەین، تەنانەت لە دڵیشماندا. بەڵام بە جۆرێک پرسیم کە کاوا کێیە و ماڵەکەیان لە کوێی گوندەکەدایە؟ کوڕەکە گوتی: "کەسمان بەو ناوە لە گوندەکەدا نییە." گوتم دەقی سەر پردەکەت نەخوێندووەتەوە؟ گوتی: "نازانم کەسێک نووسیویەتی و هەر لەوێیە." هەموو هیواکانم لەنێو چوون. بەڵام پرسیارەکە هەمیشە لە سەرمدا بوو. کاوا کێیە؟
ڕۆژێک کەیسەکەی خۆم هێنا و بە برا گەورەکەمم گوت کە نووسینەکەی سەر پردەکەم خوێندووەتەوە، وەک ئەوەی نهێنییەک ئاشکرا بکەم. براکەم زەردەخەنەیەکی کرد. زیاتر بوێریم لەسەر زەردەخەنەکەی وەرگرت، یەکسەر پرسیم؛ "ئەو کاوا کێ بوو، ئایا ماڵەکەیان هێشتا لە گوندەکەدایە؟" براکەم گوتی: "کورە ئەوە خۆ مرۆڤ نییە. ناوی ڕێکخراوێکە. جاران ڕێکخراوێک هەبوو بەو ناوە، بەڵام ئێستا بوونی نییە." بێگومان سەرم سووڕما.
نووسراوەی سەر پردەکە تا ئەمڕۆش ناڕوونە. هەروەها ڕەنگە ئەو نووسراوەیە دوای ٣٠ ساڵ بەهۆی تیشکی خۆر و با و بارانەوە پاک بووبێتەوە. بەڵام کاتێک لە بەردەم ئەو پردەوە تێدەپەڕم، دەقەکە بە تەواوی بۆم ڕوون دەبێتەوە و بە خۆشی و خۆشەویستییەوە دیسانەوە دەڵێم: "کاوا بوو بە پێشمەرگە." ئەمەش باوەڕی من دەهێنێتە سەر زمان. کەواتە زۆرجار دروشمێک لەسەر دیوارەکان زانیاری و مێژوویەکی زۆرمان پێ دەبەخشێت و ئەوانیشمان بیر دەخاتەوە.
