ڕۆژان سۆفیزادە
سەما زمانێکی جیھانییە و بە به‌شێک لە ھونەر پێناسە دەکرێت؛ لەم ژیانە پڕ لە ئاڵۆزییەی ئەمڕۆدا، ئەوە سەمایە کە دەتوانێت بمانخاتە دۆخێکەوە تاکوو جوانیمان بیر نەچێتەوە؛ سەما زمانی جەستەیە و یەکێکە لە کۆنترین هونەرەکان؛ سەما گێڕانەوەی چیرۆکە و هەڵگری پەیامی تایبەتی خۆیەتی. سەما له چوار جۆرى سه‌ره‌کى پێک هاتووە کە بریتییە لە: "سه‌ماى وه‌رزشى، سه‌ماى خۆشى، سه‌ماى هونه‌رى و سه‌ماى ته‌عبیرى."
سه‌ماکردن وه‌ک ڕاهێنانی وه‌رزشی وایه، ئاسانترە و چێژی لێ ده‌بینرێت و ته‌نیا پێویستی به گۆرانی و میوزیکێکی تایبەت ھەیە. بەو شێوەیە ھەستی شادی و دڵخۆشی بە مرۆڤەکان دەبەخشێت، ڕۆح دەکات بە باڵندە و بە ئاسماندا دەیگەڕێنێت.
مرۆڤەکان لە بۆنە و ئاھەنگەکاندا سەما دەکەن تاکوو ھەستی دڵخۆشیی خۆیان دەرببڕن یاخود بۆ خۆشکردنی کات، کاتبەسەربردن یان بۆ ئارامکردنەوەی باری دەروونیی خۆیان سەما دەکەن، یانیش دوای بەدەستھێنانی ھەر سەرکەوتنێک بە سەماکردن ھەستی دڵخۆشیی خۆیان دەردەبڕن.
"مارادۆنا" یەکێک بوو لەو یاریزانانەی تۆپی پێ کە سەمای ئەرجەنتینیی بردە نێو یاریی تۆپی پێوە و لە دوای ھەر سەرکەوتنێک، لەنێو گۆڕەپانی یاریدا دەستی دەکرد بە سەماکردن و دڵخۆشیی خۆی دەردەبڕی.
ئەو سه‌مایانه‌ى کە مێژوویان هه‌یه بریتین لە: "سەمای بالێ، سامبا، دەبکە و ھەڵپەڕکێی کوردی" کە ھەڵپەڕکێ یان گۆڤەند سەمای کۆنی نەتەوەی کوردە. "له‌یلا به‌درخان" یەکەمین کچی کورد بوو کە ناوی چووە نێو ڕیزی سەماکەرە جیھانییەکانەوە؛ "لەیلا" له مێژووی کوردستان و نه‌ته‌وه‌ی کورددا یه‌که‌مین کچی کورده که له بواری هونه‌ری سەمادا ده‌رکه‌وتووه.
کاریگەریی سەماکردن لەسەر جەستە و دەروونی مرۆڤ
ئه‌وه‌ی کە ئێستا له‌نێو کۆمەڵگەکاندا زۆر مشتومڕی له‌سه‌رە، زوو پیربوونی تاکەکانە، به شێوه‌یه‌ک که له حاڵه‌ته‌وه بووه به دیارده و پسپۆڕانیش له‌م باره‌یه‌وه توێژینه‌وه‌ی زۆریان کردووه و گه‌یشتوونه‌ته چه‌ند ده‌رەنجامێک:
به‌پێی لێکۆڵینەوەی پسپۆڕان، سه‌ماکردن یه‌کێکه له‌و ڕێگایانه‌ی که ڕێگری له پیربوونی پێشوه‌خته ده‌کات و وا ده‌کات مرۆڤ به گه‌نجی بمێنێته‌وه، جا گرینگ نییه ئه‌و سه‌مایه‌ی ده‌کرێت پڕۆفیشناڵانه بێت یان نا، گرینگ ئه‌وه‌یه مرۆڤ ڕۆژانه یان هەفتانە بۆ ماوه‌یه‌کی که‌م سه‌ما بکات.
سەماکردن ڕێژەی زیرەکی و تەمەن زۆر دەکات. ئەو چالاکییە جەستەییەی کە لە ئەنجامی سەماکردندا ڕوو دەدات، کاریگەریی پۆزەتڤی لەسەر ئەو بەشەی مێشک هەیە کە هەستی بەرپرسیاریەتی زۆر دەکات و دژی پیربوونە.
سه‌ماکردن وه‌ک ڕاهێنانی وه‌رزشی سوودی هه‌یه، چونکه سه‌رجه‌م به‌شه‌کانی له‌ش له جووڵه‌دان و یارمه‌تیده‌ره بۆ دابه‌زاندنی کێش و توانه‌وه‌ی چه‌وری؛ هەروەها مێشک ده‌حه‌سێنێته‌وه و به دوورى ده‌کات له بیرکردنه‌وه‌ی خراپ و خه‌مۆکی و دڵه‌ڕاوکێ.
به‌پێی توێژینه‌وه‌یه‌کی نوێی پزیشکان ده‌رکه‌وتووه، سه‌ماکردن باشترین کارە بۆ که‌مکردنه‌وه‌ی تووشبوون بە نه‌خۆشییه‌کانی دڵ و بەدواخستنی مردن، توانای یادەوەریی مێشک زیاد دەکات، گوشاری دەروونی کەم دەکاتەوە، ڕێگری لە خەمۆکی دەکات، پارێزەری دڵە، ھاوسەنگیی لەش دەپارێزێت، تووڕەبوون کۆنترۆڵ دەکات، ئێسکەکان بەھێز دەکات و ڕێگری لە پووکانەوەیان دەکات و ماسوولکەکانی جەستەش بەھێز دەکات.
گوێگرتن لە میوزیکی سەما و سەماکردن ھۆرمۆنەکانی گوشار کەم دەکاتەوە؛ هەروەها لە کاتی سەماکردندا بڕێکی زۆرتری کالێری دەسووتێندرێت. لە بەتەمەنەکاندا سەماکردن ڕێگە لە تێکچوونی باڵانسی جەستە دەگرێت و دەبێتە هۆی ئاسوودەیی و چێژێکی تایبەتی هونەری بە دەروونی مرۆڤ دەبەخشێت.
بەهۆی ئەوەی کە لە کاتی ئەنجامدانی سەمادا بەشی هەرەزۆری ماسوولکەکانی جەستە دەجووڵێن، وەک جۆرێک لە وەرزشیش سوودی بۆ ئەندامانی جەستە هەیە و ئەوانەی ئەنجامی دەدەن دەبنە خاوەنی جەستەیەکی ڕێک.
سەماکردن لە زۆربەی وڵاتانی جیھان و لەو نەخۆشخانانەی کە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی کۆرۆنا دروست کراون بە ئاستی جیاواز پەرەی سەندووە؛ لەو نەخۆشخانانە ئەو نەخۆشانەی وەردەگیرێن کە نیشانەی کەمی کۆرۆنایان تێدا دەرکەوتووە و لەلایەن پزیشک و کارمەند و پەرستارانەوە بە سەما و جووڵە خاوەکانی وەرزشی بە مەبەستی "بەرزکردنەوەی ورەی نەخۆشەکان و کەمکردنەوەی گرژی" پێشوازییان لێ دەکرێت و ئەمەش کاریگەرییەکی باشی لەسەر باری دەروونیی نەخۆشەکان ھەبووە و تەندرووستییانی بەرەو باشبوون بردووە.
