هانی موڕتەزا

بەهۆی هاتنی وەرزی هاوین و بەرز بوونەوەی پلەکانی گەرما، زۆرینەی خەڵک حەز بە خواردن و خواردنەوەی بەسوود و شیرین دەکەن. بۆ ڕاگرتنی باڵانسی لەش و کەم نەبوونەوەی ئەو ڤیتامینانەی کە لەشمان پێویستی پێیەتی، پێویستە تاکەکان لەم وەرزەدا گرنگترین ئەو جۆرە  میوانە بخۆن کە ڤیتامینات و وزە  بۆ لەش دەگەڕێننەوە.

لێرەدا تەنها پێویستە بۆ ئەوەی لە گەرمای هاوین ببیتەوە ئەو میوەگەلەی شێدارن و ریشاڵیان زۆرە و وزەیان هەیە بخورێن.

تایبەتمەندیی میوەکانی وەرزی هاوین بریتین لە:

بارگاویکراوە بە ماددە خۆراکییە گرنگەکان و ڤیتامینەکان و ماددە کیمیاییە فیتۆکیمیاییەکان

ڕێژەیەکی بەرزی ئاو، سووک و ئاسان لەسەر گەدە، پڕە لە تام و چێژ، دەوڵەمەند بە کانزاکان بۆ گەڕاندنەوەی کانزا و خوێی لەدەستچوو.

گرنگترین ئەو میوەگەلەی لە وەرزی هاویندا بۆ تەندروستی بەسوودن بەتایبەتیش کە خواردنیان لە کوردستاندا زۆر باوە بریتین لە:

کاڵەک

خواردنی کاڵەک لە وەرزی هاویندا سوودێکی زۆری هەیە. کاڵەک میوەیەکی هاوینەیە و خواستێکی زۆری لەسەرە؛ بەتایبەتیش لە کوردستان و لە وەرزی هاویندا. شارەزایان ئاماژە بەوە دەدەن کە کاڵەک دەوڵەمەندە بە ڤیتامین C کە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە بەهێز کردنی جەستەدا و بەهۆی ئەوەی ڕێژەیەکی زۆر لە کالیسیۆمی تێدایە، هۆکارێکی سەرەکییە بۆ بەهێز کردنی ئێسک و ددان و بەسوودیشە بۆ تەندروستیی دڵ.

گێلاس

خواردنی گێلاس میزەڵدان پاک دەکاتەوە و لەنەخۆشی دەیپارێزێت. گێلاس بەردی لەش لەناو دەبات، هەروەها ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشیی شەکرە کەم دەکاتەوە و سەرئێشە چارەسەر دەکات. گێلاس لەش لە چەوری دەپارێزێت و چەوریی زیادەی لەش لەناو دەبات. ئەم میوەیە هەروەها  دەوڵەمەندە بە پۆتاسیۆم و رێژەیەکی باش پۆتاسیۆم بە لەش دەبەخشێت.

رێگە لە وشکبوونەوەی جەستە و پێست دەگرێت. کێش دادەبەزێنێت و رێگە لە کۆبوونەوەی کۆلیسترۆلی زیانبەخشی خوێن دەگرێت و لە هاویناندا خواستێکی زۆری لەسەرە.

شووتی

خواردنی شووتی لە وەرزی هاویناندا سوودێکی ئێجگار گرنگی هەیە و رێژەیەکی زۆر لە ئاو بۆ لەش دەگەڕێنێتەوە. شووتی دەوڵەمەندە بە هەریەکە لە ڤیتامینەکانی A، B، C  و بڕێکی زۆر ماددەی "لایکۆبینی" تێدایە کە دەبێتە هۆی پاراستنی لەش لە بەرزبوونەوەی ڕێژەی کۆلیستڕۆڵ. خواردنی شووتی هۆکارێکە بۆ پاراستنی دڵ و خوێنبەرەکان لە نەخۆشی. ئەم میوەیە پڕە لە ڕیشاڵی خۆراکی کە وا دەکات هەست بە تێری بکەیت، خواردنی شووتی یارمەتیدەرێکی باشی ڕیخۆڵە و جگەرە و چارەسەرێکی گونجاوە بۆ نەخۆشیی مایەسیری.

بەهۆی بوونی ڕێژەیەکی زۆری ئاو لە شووتیدا، دەبێتە هۆکارێک بۆ شێدارکردنی پێست و مانەوەی بە جوانی و بریقەدارکردنی. تەندروستیی چاوەکانت دەپارێزێت و یارمەتیی دابەزاندنی کێشت دەدات، چونکە چەوریی تێدا نییە و ڕێژەی ئاوی زۆرە و یارمەتیی توانای هەرس دەدات و شەکری لەش رێک دەخات.

هەنجیر

هەنجیر یەکێکە لە میوە هاوینییە بەتامەکان کە سوودی زۆری بۆ تەندروستی هەیە و لەش لەچەندین نەخۆشی دەپارێزێت و چەندین ڤیتامینی گرنگ بە لەش دەبەخشێت. هەنجیر ڕێژەیەکی باش لە ڕیشاڵە خۆراکییەکان لەخۆدەگرێت، هەروەها بڕێکی زۆر لە کاربۆهیدراتی تێدایە. به‌ هۆی بوونی پۆتاسیۆم و ئۆمێگا 3 و 6 له‌ هه‌نجیردا، یارمه‌تیده‌ری دابه‌زاندنی فشاری سه‌ر دڵە. ڕۆژانە 3 هه‌نجیر بخۆ، ماندوویەتیت ناهێڵێت و توانای مێشکت به‌هێز ده‌کات و کێشه‌ی که‌مخوێنییش چاره‌سه‌ر ده‌کات. بەهۆی ئەوەی دەوڵەمەندە بە کالسیۆم، دەبێتە هۆی بەهێزبونی ئێسک.

ترێ

ترێ ئەو میوەیەیە کە لە هاویندا بە ئاسانی دەست دەکەوێت. ڕێژەیەکی زۆر دژە ئۆکسانی تێدایە و سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بۆ پۆتاسیۆم. ئەگەر کۆلیسترۆڵ یان شەکری خوێنت بەرزە، ترێ بخەرە ناو خۆراکەکەتەوە. ترێ دڵت بە تەندروستی دەهێڵێتەوە. بۆ ئەژنۆکان باشە و تەندروستیی مێشک بەرز دەکاتەوە. هەروەها ترێ ڕێگری لە زۆرێک لە هەوکردنی ڤایرۆسی دەکات و ڕێگری لە تێکچوونی چاوەکان دەکات. چارەسەری هەرس نەکردن و یارمەتیی بەرەنگاربوونەوەی شێرپەنجەی مەمک دەدات.

کیوی

کیوی یەکێکە لەو میوە پڕ لە ماددە خۆراکییانەی کە لە وەرزی هاویندا دەخورێ. هەندێک لەو ماددە خۆراکییانە بریتین لە ڤیتامین A و C و B6 و مەگنیسیۆم و ئاسن.

ئەنەناس

ئەناناس بڕێکی زۆر لە ماددە خۆراکیەکان و پێکهاتەی سوودبەخشی تێدایە وەک ڤیتامین سی و مەنگەنیز و ئەنزیمەکان بۆ یارمەتیدانی هەرسکردن. خواردنی ئەناناسێکی پێگەیشتوو و تازە یان برژاو لەوانەیە یارمەتیدەر بێت لە بەرزکردنەوەی بەرگریی لەش و کەم کردنەوەی مەترسیی شێرپەنجە و باشترکردنی کاتی چاکبوونەوە دوای نەشتەرگەری.

قۆخ

میوەی قۆخ بەھۆی زۆریی ڕێژەی ئاو تێیدا بۆ ڕۆژە گەرمەکان بەسوودە. قۆخ میوەیەکی ھاوینەیە و بە بوونی ئاو و ڤیتامینەکان دەوڵەمەندە، ھەروەھا ڕێژەیەکی کەم لە کالۆرییش لە خۆ دەگرێت. قۆخ بۆ دابەزاندنی کێش بەسوودە ، چونکە وات لێ دەکات هەست بە تێری بکەیت و لە زۆرخۆری دەتپارێزێت.

قۆخ ڕووبەڕووی نەخۆشی شەکرە دەبێتەوە، جگە لەوەی دڵ و بۆرییەکانی خوێن لە نەخۆشی دەپارێزێت. پێستت بە تەندروستی دەهێڵێتەوە چونکە ڤیتامین "A و C" تێدایە کە پێست شێدار دەکەن. قۆخ هەروەها سوودی بۆ گەدە هەیە و کرمی ڕێخۆڵەکان لە ناو دەبات.