هانی مورتەزا
جگەرە کێشان یەکێک لە باوترین دیاردەکانی ناو کۆمەڵگای کوردستانە و زەرەر و زیانێکی ئێجگار زۆریشی هەیە.
شاره‌زایانی بواری پزیشكی و ده‌روونناسی له نوێترین راپۆرتیاندا كه تایبه‌ت بووە به كاریگه‌ریی جگه‌ره‌كێشان بۆ سه‌ر ئاستی زیره‌كیی مرۆڤه‌كان ئه‌وه‌یان ئاشكرا كردووه كه جگه‌ره كێشانی ڕۆژانه له لایه‌ن مرۆڤه‌كانه‌وه كاریگه‌ریی زۆر خراپی لەسەر بیركردنه‌وه و توانای ئاستی بیركردنه‌وه و وردبینی و زیره‌كیی ئەو مرۆڤانە هەیە و توانای هه‌سته‌كانی مرۆڤ كه‌م ده‌كاته‌وه. هەروەها دەبێتە هۆی لاواز بوونی جەستە و هەناسەدان و دروستبوونی نەخۆشی و تەنانەت زیانی بۆ دەوروبەر و پیسبوونی هەواش هەیە.
مارك وایزه‌ر باسی له‌وه‌ش كردووه: ئه‌و كه‌سانه‌ی به به‌رده‌وامی جگه‌ره ده‌كێشن، واته له رۆژێكدا 25 تا 45 جگه‌ره ده‌كێشن، زۆر به زه‌حمه‌ت ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ن و له ئه‌نجامدا زیانه‌كانی جگه‌ره كارده‌كاته سه‌ر سییه‌كانیان و هه‌روه‌ها بیركردنه‌وه و توانای زیره‌كییان لاواز ده‌كات.
هەروەها باسی لەوەش کردووە کە کێشانی جگەرە نەک تەنها کاری کردووەتە سەر تاکە ئاساییەکان، بەڵکوو ئەو خوێندکارانەش کە جگەرە دەکێشن، وایان لێ دەکات توانای بیرکردنەوە و ئاستی زیرەکییان لاواز ببێت. ئەمە سەرەڕای ئەوەی ساڵانە کەسانێکی زۆر بەهۆی جگەرەوە گیان لە دەست دەدەن.
پێکهاتەی جگەرە زۆر مەترسیدارە و زیاتر لە 600 ماددەی کیمیاییی زیانبەخشی تێدایە کە سەرەکیترینیان بریتییە لە "نیکۆتین، کاربۆن، مۆنۆئۆکساید، تار، سیانە هایدرۆجین، ئامۆنیا و چەندین پێکهاتەی دیکەی تامدار و بۆندار" بۆ ئاڵوودەبوونی کەسی جگەرەکێش، بۆ ئەوەی کاریگەریی لەسەر دروست بکات.
جگەرە کێشان دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی چەندین نەخۆشیی مەترسیداری وەک "کەمخۆری و لاوازیی جەستە، نەخۆشیی شێرپەنجەی قورگ و سییەکان، خەست بوونی خوێن، قەڵەوبوونی نائاسایی، بەرزبوونی پەستانی خوێن، کەم کردنەوەی ئارەزووی سێکسی و لاواز کردنی، جەڵدەی مێشک، جەڵدەی دڵ و ..." کە ئەمانە و زیاتر بەهۆی کێشانی جگەرەوە دروست دەبن.
خۆپارێری لە کێشانی جگەرە
١- نەکێشانی جگەرە هۆکارێکە بۆ مانەوەی لەش بە تەندروستی و دوور بوون لە نەخۆشییە درێژخایەن و کوشندەکان.
٢- نەکێشانی جگەرە دەبێتە هۆی بەهێز بوونی مێشک و توانای بیرکردنەوەی.
٣- نەکێشانی جگەرە ڕێگایەکە بۆ پاراستنی کاسانی دەوروبەر لە دووکەڵی زیانبەخشی جگەرە و پیس نەبوونی ژینگە.
٤- نەکێشانی جگەرە هۆکارە بۆ رێک بوونەوەی ژەمە خۆراکییەکان.
٥- نەکێشانی جگەرە هۆکارە بۆ مانەوەی سییەکان بە تەندروستی.
٦- خۆ بە دوور گرتن لە جگەرە هۆکارێکە بۆ هەستکردن و بۆن کردن و تامکردنێکی باش.
٧- نەکێشانی جگەرە وا دەکات شەکرەی ناو خوێن جێگیر بێت.
